De grenzen voor teruglevering van elektriciteit zijn bereikt. Willen we doorgaan met duurzame energie uit zonnevelden en windparken, dan moeten overheid, netbeheer en bedrijfsleven snel ingrijpen. Netcongestie oplossen kan met een samenhangend energiesysteem. Benutten we slim wat kan, dan halen we onze klimaatdoelstellingen wél.
Het realiseren van onze klimaatdoelstellingen en CO2-reductie lijkt nu in de kiem te worden gesmoord door netcongestie. TenneT meldde recent dat aansluitingen niet langer gerealiseerd kunnen in Gelderland en de Flevopolder en de netbeheerder verwacht structurele congestie. Zonder ingrijpen is er reële kans op meer storingen en in het uiterste geval komen delen van Nederland mogelijk zonder stroom komen te zitten.
De keuze om nu nieuwe aansluitingen een halt toe te roepen is drastisch. Het heeft invloed op de realisatie van het toekomstige klimaatneutrale energiesysteem dat we zo hard nodig hebben om de klimaatdoelstellingen te halen.
Nou eigenlijk wel. Er zijn diverse partijen geweest die dit probleem aan hebben aangekaart, maar we hebben in Nederland te weinig actie ondernomen met alternatieven. Ook de netbeheerders schreeuwen al langer om aandacht. Bij het begin van de formatie schreef Netbeheer Nederland op 20 mei jl een brandbrief aan het te formeren kabinet. En nu is de rek er dan uit. Het past niet meer.
Die druk op het net komt door de verduurzaming van de energievraag. In 2016 is het besluit genomen om de verplichting te schrappen om huizen aan te sluiten op het aardgasnet. Er zijn subsidies voor duurzame opwek via zon op land, zon op grote daken en wind, elektrische auto’s, particuliere zonnepanelen, warmtepompen.
Met RESsen kijken we naar de inpasbaarheid van duurzame energie-oplossingen in Nederland. In het TIKI rapport van de taskforce industrie voor de verduurzaming van de energievraag van Nederland wordt het risico van piekbelasting meermaals benoemd en dan zijn er nog de grote economische consequenties van netcongestie op het bedrijfsleven, de landbouw, onze mobiliteit en de industrie. Genoeg urgentie om netcongestie op te lossen dus.
We zijn met zijn allen direct gaan kijken naar oplossingen om CO2 terug te dringen en hebben daarbij nagelaten een goede visie en langetermijnplanning te maken.
Er was veel focus op één vak (duurzame opwek) en zelfs daarop scoren we eigenlijk krap aan een voldoende en er bleef te weinig aandacht over voor andere vakken (opslag, conversie, vraagsturing, samenhangend energiesysteem). Over all scoren we in Nederland dus zwaar onvoldoende in de aanpak van de overgang naar een nieuw, duurzaam energiesysteem.
Netbeheerders leveren ons een betrouwbaar netwerk. Zowel de landelijke als regionale netbeheerders zijn gebonden aan een behoorlijk aantal regels die daarvoor zorgen. Maar dit beperkt behoorlijk de benodigde flexibiliteit die nodig is voor de energietransitie.
Verzwaring van het net klinkt logisch, maar is kostbaar en het vraagt extra ruimte in ons volle land, waardoor een uitbreiding gemiddeld al 7 jaar duurt en vaak nog langer. Tevens draagt de participatie bij besluitvorming in Nederland niet bepaald bij aan een versnelling van het proces. En dat terwijl de klimaatdoelstelling in 2030 met rasse schreden dichterbij komt.
TenneT gaat nu onderzoek doen naar netcongestiemanagement, dat betekent ze kijken of er iets slims verzonnen kan worden om de problemen op te lossen of in elk geval tijdelijk een oplossing te bieden tot het moment dat er een echte oplossing is. En die oplossingen zijn er gelukkig. In elke regio zijn er legio kansen om wel meters te maken door slim gebruik te maken van capaciteit die er nog wel is.
We moeten sturen op een samenhangend energiesysteem dat zorgt voor snellere opschaling en betere benutting van het gehele energiesysteem tegen lagere maatschappelijke kosten. Zo’n toekomstbestendig en robuust energiesysteem creëer je alleen door verschillende onderdelen aan aanbod- en de vraagkant slim op elkaar af te stemmen. In Nederland stimuleren we opwek met dank aan onze salderingsregeling. Een prikkel voor de opslag van energie is er niet, terwijl dit het net juist kan ontlasten. Ook daarvoor is een financieringsstructuur nodig.
Er zijn veel opties waardoor we het net niet klakkeloos blijven volduwen. Denk aan buffering in batterijen, omzetting in waterstof voor de industrie of omzetting naar warmte, het op elkaar afstemmen van vraag en aanbod en het efficiënt gebruiken van het net door bijvoorbeeld cable pooling: zonne-energie en windenergie te combineren op één netaansluiting of het toepassen van elektrische auto’s als accu.
Financiële prikkels voor bedrijven en particulieren zijn nodig vanuit de overheid om hen te belonen voor het voorkomen van pieken en overbelasting van het net. Fundamentele keuzes voor het toepassen van waterstof, zoals in andere landen al is gebeurd, zijn hard nodig.
Het werkt in ons voordeel dat Nederland al is verdeeld in RES-regio’s, die ervoor kunnen zorgen dat het transport van energie over zo kort mogelijke afstanden gebeurt door zoekgebieden voor opwek dicht bij de vraag te plaatsen.
En er zijn oplossingen onafhankelijk van de netbeheerder mogelijk. Op lokaal niveau zijn acties mogelijk waar gemeenten nu al mee aan de slag kunnen. Zo kan de elektrische auto, door bijvoorbeeld uitgesteld laden, nu al een bijdrage leveren aan een intelligenter en stabieler elektriciteitsnet en zijn er mogelijkheden om de industrie en wijken van het net te koppelen en een eigen systeem te ontwikkelen.
Samen met de RES-regio’s die geraakt worden door netcongestie moeten we keuzes maken welke projecten wel door kunnen gaan en wanneer. Netbeheerders moeten kunnen plannen, in plaats van werken vanuit het principe ‘u vraagt, wij draaien’. Daarvoor is een aanpassing van processen en procedures ten behoeve van snellere besluitvorming nodig. Ed Nijpels stelde onlangs al voor om te werken met een crisis-en herstelwet voor de energietransitie.
Er is krapte op de arbeidsmarkt dus laten we niet concurreren in deze markt, maar juist samenwerken. Alle stakeholders zijn naarstig op zoek naar talent om de juiste capaciteit bij de uitdagingen te voegen. We vissen allemaal in dezelfde vijver. Zoek samenwerking in het beschikbaar stellen van goede opleidingen, omscholing en bijscholing en op projectbasis de juiste talenten bij elkaar brengen. We moeten nu samen de schouders eronder zetten en hard werken aan oplossingen.
