Hoe zorg je ervoor dat burgers meer betrokken zijn bij energietransitieprojecten? Dat is de hoofvraag van het nieuwe transdisciplinaire onderzoeksproject EmPowerEd. De Universiteit Leiden doet, als consortiumpartner mee en richt zich op effectieve en inclusieve samenwerking tussen burgers, gemeenten en industrie.
Om een duurzame oplossing voor de opwarming van de aarde te creëren, spelen CO2-neutrale wijken of aaneengesloten gebouwen in een stedelijke omgeving een belangrijke rol. Voor de bouw van deze zogeheten Positive Energy Districts (PED’s) heb je technologische innovatie nodig, én een sociale impuls: burgers moeten zich betrokken voelen bij de opzet van zo’n wijk en samenwerken met heel veel andere partijen. Denk aan gemeenten, netbeheerders, maatschappelijke organisaties, energiecollectieven en woningbouwverenigingen.
In het transdisciplinaire project EmPowerEd kijken onderzoekers vanuit allerlei instituten en vakgebieden samen naar technologische oplossingen voor PED’s, én naar de beste samenwerkingsvormen tussen partijen. ‘EmPowerEd is een socio-technisch project’, vertelt Margaret Gold van het Citizen Science Lab in Leiden. ‘Het gaat over de implementatie van technische innovatie, maar zet daarbij juist de mens, de inwoner, in het hart.’
Het project heeft een looptijd van vijf jaar, en wordt door NWO gefinancierd met zeven miljoen euro. Vijf gemeenten fungeren als ‘levend lab’ voor het project: Groningen, Nijmegen, Eindhoven, Tilburg en Bronckhorst. ‘Maar uiteindelijk zijn de uitkomsten van het onderzoek natuurlijk ook op andere locaties toepasbaar’, zegt Gold. ‘Dit gaat over de beste manieren om samen met elkaar transities door te voeren en hoe je de samenleving daarbij betrekt als een gewaardeerde partner.’
Vanuit Leiden zijn het LIACS (Wessel Kraaij) en het Citizen Science Lab (Margaret Gold) betrokken bij EmPowerEd. Daarbij richten de onderzoekers zich op het betrekken van burgers bij de ontwikkeling van PED’s, en het samenstellen van een toolbox met effectieve methoden om samenwerking te bevorderen.
‘Die toolbox’, legt Margaret Gold uit, ‘moet een verzameling worden van de beste methodieken om gezamenlijk aan de slag te gaan en de ontwikkeling van PED’s verder te brengen. Denk aan methodes voor co-creatie, dialoogmethodes, workshopvormen. Die beste methoden gaan we in de komende jaren onderzoeken. Ook een belangrijk onderdeel van de toolbox, en dat is waar Wessel met het LIACS aan bijdraagt, is de rol van data en Data Science bij het onderbouwen van actie, beleid en beheer - zowel bij het monitoren van de technische oplossingen voor duurzame warmtewinning, maar ook citizen science data om de behoeften en doelstellingen van bewoners te bereiken.
Een eerste stap in het project is het in kaart brengen van bestaande public engagement- en citizen science-activiteiten op het gebied van energietransitie. Gold: ‘Daarna gaan we op zoek naar de beste methodieken om samenwerking tot stand te brengen. Daarbij willen we vooral aandacht geven aan mensen die tot nu toe minder goed bereikt worden. Bijvoorbeeld individuen die nog niet geïnteresseerd zijn in energietransitie vanwege financiële beperkingen. Of huurders, die zelf geen verantwoordelijkheid dragen voor een pand en voor transitiemaatregelen.’
EmPowerEd staat onder leiding van prof. Floor van Alkemade (TUe). Het project is het resultaat is van een samenwerking tussen Universiteit Leiden en TNO, onder de naam Better Together.
