Een zonnebril op je neus. Een ijskoud drankje. Het groene gras kriebelend onder je blote voeten terwijl je de geur van net opgesmeerde zonnebrand opsnuift. Het is zomer! Wie heeft er geen mooie herinneringen aan een eindeloze zomeravond in het park, de warmte van zonnestralen op je huid en dat rozige gevoel na een dagje strand?
Maar de geur van verse zonnebrand is niet alleen goed voor heerlijke zomerse herinneringen, het beschermt je ook tegen het ultraviolette (uv) deel van het zonlicht. En niet alleen zonnebrand, óók de ozonlaag beschermt jou tegen deze straling en voorkomt dat jij ‘s avonds met een rood gezicht op de blaren moet zitten.
De ozonlaag bevindt zich op 15 tot 50 kilometer hoogte en houdt een groot deel van de schadelijke uv-straling uit zonlicht tegen en beschermt daarmee mensen, dieren én planten. Nu hoor ik je denken: ‘de ozonlaag.. daar zat toch ooit een gat in?’. Inderdaad. In de jaren ’80 ontdekken wetenschappers dat het aanwezige ozon in de ozonlaag langzaam wordt afgebroken door veelvuldig gebruik van kunstmatige stoffen, waarvan CFK’s (chloorfluorkoolwaterstoffen) de bekendste zijn. Deze CFK’s werden veelvuldig gebruikt in onder andere spuitbussen, koelkasten en airco’s. Het gevolg: een groot gapend gat van zo’n 29,9 miljoen vierkante kilometer boven de zuidpool en meer uv-licht dat de aarde bereikt.
Met zo’n groot gat in de ozonlaag bereikt een groter deel van de uv-straling de aarde. En omdat uv-stralen diep in onze huid kunnen doordingen beschadigen ze de lagere huidlagen waardoor verbranding van de huid of zelfs huidkanker kan ontstaan. Maar ook plantcellen worden beschadigd door een verhoogde uv-straling waardoor de fotosynthese en de groei van planten afneemt en oogsten kunnen mislukken. Terecht één van de negen planetaire grenzen dus!
Tijd voor actie dus, vertelt RIVM-onderzoeker Guus Velders in de podcast ‘Op date met de planeet’. Door succesvolle samenwerking tussen de politiek, industrie en wetenschappers werd in 1987 het Montrealprotocol opgesteld. Met dit protocol werden wereldwijde afspraken gemaakt om de hoeveelheid CFK’s en andere stoffen die de ozonlaag aantasten te verminderen. Vanaf 2000 mochten westerse landen geen CFK’s meer gebruiken en sinds 2010 zijn ze wereldwijd zelfs verboden.
En met succes, sinds 2000 is de afbraak van ozon in de ozonlaag gestabiliseerd! Wetenschappers zijn het erover eens, als we de ozonlaag niet hadden gered, dan zou de wereldwijde temperatuur tegen het einde van de eeuw met nog eens 2,5 graden Celsius gestegen zijn en hadden we een veel groter klimaatprobleem gehad. Máár, benadrukt hij, je moet het zien als een herstellende patiënt. Het gaat de goede kant op, maar we moeten het vooral goed in de gaten blijven houden.
Een grote reden voor het succes van de uitbanning van CFK’s was het voor de hand liggende alternatief: fluorkoolwaterstoffen ofwel HFK’s. Veel ozonvriendelijker dan hun voorgangers CFK’s en dus werden in veel koelkasten en airco’s CFK’s vervangen door HFK’s. Maar, zo ontdekte Velders, HFK’s zijn een zeer schadelijk broeikasgas – wel 15.000 keer zo sterk als CO2. En daarmee zorgt, paradoxaal genoeg, het zoeken naar verkoeling met airco’s en koelkasten voor verdere opwarming van de aarde! Velders zijn inzichten leidden tot een aanscherping van het zogenaamde Montrealprotocol, waarin afspraken over de ozonlaag zijn vastgelegd en het gebruik van HFK’s is gereguleerd.
Een mooi en hoopvol succesverhaal! Met wereldwijde samenwerking en geschikte alternatieven kunnen we de planetaire grenzen beschermen! Er is zelfs een jaarlijkse ‘Dag voor het Behoud van de Ozonlaag‘ uitgeroepen. Ieder jaar op 16 september wordt er wereldwijd stilgestaan bij de internationale afspraken die werden vastgelegd ter bescherming van onze beschermlaag.
Maar naast wereldwijde afspraken zijn het ook kleinere acties waarmee jij zelf kunt voorkomen dat er meer CFK’s en HFK’s vrijkomen in het milieu. Wij hebben de drie belangrijkste voor je op een rijtje gezet:
De zomers worden steeds warmer, dus begrijpelijk dat jij je woning graag wilt koelen. Het is interessant om te kijken naar alternatieven voor koeling waarbij geen gebruik wordt gemaakt van koelmiddelen. Deze zes tips (1) helpen jou bij het duurzaam koelen van je huis.
Is het gebruik van een airco noodzakelijk? Ga dan voor een koudemiddel met een zo laag mogelijke klimaatimpact. Voor nieuwe mobiele airco’s is een natuurlijk koudemiddel verplicht, die hebben een lage klimaatimpact. Lees hier (2) meer over koudemiddelen en de keuzes die je hebt.
Een oude koelkast, vriezer of airco kun je beter niet verkopen, weggeven of naar de kringloop brengen. Het is voor het milieu beter als hij niet meer gebruikt wordt. Heb je dit soort apparaten in huis, zet deze dan nooit zomaar aan straat maar lever hem in via de winkel of grofvuildienst en laat ze demonteren door professionele verwerkers. Dit filmpje (3) laat zien hoe dat in z’n werk gaat.
https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-verwarmen-en-koelen/airco-en-ventilatoren/
https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-verwarmen-en-koelen/airco-en-ventilatoren/#klimaatimpact-koudemiddel
