In de wijk Overvecht-Noord krijgen 320 huurwoningen vanaf 1 januari 2024 geen gas meer. Dit wordt geregeld in het bestemmingsplan ‘Kookgasvrij Overvecht’. Deze maatregel past binnen het streven om de wijk in 2030 aardgasvrij te maken. Utrecht is daarmee de eerste gemeente die woningen gedwongen van het gas af haalt. Benieuwd naar hoe de gemeente Utrecht precies te werk is gegaan en of binnen andere (jouw) gemeente(n) aardgasvrije doelstellingen ook kunnen worden behaald? Lees dan vooral verder!
De gemeenteraad van Utrecht is natuurlijk niet zomaar overgegaan tot vaststelling van het bestemmingsplan waarin kookgas voor woningen wordt verboden. Het afsluiten van het gas mag niet zomaar, die bevoegdheid volgt uit de Crisis- en herstelwet (hierna: Chw) en het daarbij behorende Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet (hierna: Bu Chw).
Op grond van artikel 7ag, tweede lid, van het Bu Chw kunnen in een zogenaamde ‘bestemmingsplan met verbrede reikwijdte’ gebieden worden aangewezen waarbinnen het verboden is te beschikken over een kookgasaansluiting vanaf een bepaalde datum. Bestemmingsplannen met verbrede reikwijdte hebben, de naam zegt het al, een ruimer karakter dan een gewoon bestemmingsplan en kunnen regels omvatten over ruimere onderwerpen die gaan over de ‘fysieke leefomgeving’ in plaats van ‘een goede ruimtelijke ordening’.
De bevoegdheid om een ‘kookgasvrij gebied’ aan te wijzen in een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte kan niet zomaar worden gebruikt. Momenteel is de wijk Overvecht-Noord het enige specifiek aangewezen gebied in het Bu Chw waar woningen gedwongen van het gas kunnen worden afgehaald, zie artikel 7ag, zevende lid, van het Bu Chw. Ook gelden er voorwaarden voor de toepassing van dit artikel.
Voor het aanwijzen van een kookgasvrij gebied gelden op grond van de het Chw de volgende voorwaarden (artikel 7ag, eerst en vierde lid, van het Bu Chw):
Het moet gaan om een kookgasaansluiting als bedoeld in de Gaswet;
Er moet een aansluiting zijn op het warmtenet (als bedoeld in de Warmtewet) dat kan voorzien in de verwachte warmtebehoefte;
De bestaande gastransportleidingen moeten om veiligheidsredenen aan vervanging toe zijn;
Het gebied moet op grond van de Gaswet door het college van burgemeester en wethouders zijn aangewezen als gebied waar zich een warmtenet of een andere energie-infrastructuur bevindt of gaat bevinden die kan voorzien in de verwachte warmtebehoefte.
Het bestemmingsplan voor de Wijk Overvecht-Noord voldoet kort gezegd aan alle bovengenoemde eisen.
Zoals hiervoor is toegelicht heeft de minister in het Bu Chw de wijk Overvecht-Noord aangewezen als gebied waar woningen gedwongen van het gas kunnen worden gehaald. Uit de nota van toelichting bij het besluit tot wijziging van het Bu Chw, volgt dat er al geruime tijd gesproken werd met de bewoners om het gebied aardgasvrij te maken en dat er pilots werden gedraaid. De gemeente Utrecht mocht woningen gedwongen van het gas afhalen omdat anders de gasinfrastructuur vernieuwd had moeten worden voor slechts een beperkt aantal gebruikers. Daarnaast heeft de gemeente Utrecht zichzelf extra voorwaarden opgelegd. Ook deze extra voorwaarden speelde mee in het besluit van het ministerie om de aanpak in Overvecht-Noord te regelen.
Het raadsvoorstel van 1 december 2022 omschrijft hoe de gemeente Utrecht te werk is gegaan en aan welke vijf voorwaarden moest zijn voldaan voordat kon worden overgaan tot vaststelling van het bestemmingsplan:
Bewoners mogen er financieel niet op achteruit gaan;
Bewoners worden, indien gewenst, ontzorgd;
Het beëindigen van kookgasaansluiting leidt tot het voorkomen van vervanging van gasleidingen die uitsluitend gebruikt worden voor kookgas;
Onafhankelijke partijen die de huurders van de woningen vertegenwoordigen zijn positief;
Minimaal 70% van de bewoners is positief.
Aan al deze voorwaarden is voldaan. Zo heeft bijvoorbeeld 92% van de bewoners aangegeven positief te staan tegenover de plannen om de kookgasaansluiting af te sluiten. In het raadsbesluit van 1 december 2022 is vervolgens het Chw bestemmingsplan Kookgasvrij Overvecht vastgesteld (hierna: het bestemmingsplan), waarmee het mogelijk wordt om de 320 woningen binnen het plangebied van Overvecht-Noord kookgasvrij te maken en daarmee de gewenste overgang naar elektrisch koken te realiseren. De woningen worden met de gebiedsaanduidingen ‘Overige zone – Kookgasvrij’ afgebakend. Ter plaatse van deze gebiedsaanduidingen is het voor een onroerende zaak vanaf 1 januari 2024 verboden om te beschikken over een kookgasaansluiting.
Nu is alleen Overvecht-Noord aangewezen in artikel 7ag van het Bu Chw. Voordat andere gemeenteraden een gebied binnen de gemeente gasloos kunnen maken door middel van een bestemmingsplan moet het gebied dus zowel zijn aangewezen als gebied waar bestemmingsplannen met verbrede reikwijdte kunnen worden vastgesteld als gebied waar onroerende zaken van het gas af mogen worden gehaald. Op korte termijn kan een gemeente dus niet zomaar een wijk van het gas afhalen. Er zijn een paar hoepels waar doorheen moet worden gesprongen, zoals aanwijzing van het gebied door de minister. Het traject in Overvecht-Noord duurde in totaal bijna drie jaar. Mogelijk kan het voor andere gemeente sneller gaan, nu Overvecht-Noord als eerste wijk is geslaagd.
Onder de Omgevingswet wordt gewerkt aan het wetsvoorstel Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (hierna: het wetsvoorstel). Het wetsvoorstel biedt de mogelijkheid om in het gemeentelijke omgevingsplan regels te stellen die het gebruik van gas als warmtevoorziening uitsluiten. Er moet wel een volwaardige alternatieve warmtevoorziening zijn. Daarbij kan het gebruik van gas niet worden afgesloten bij gebouwen of milieubelastende activiteiten die van belang zijn voor de leveringszekerheid van de energievoorziening (nieuw artikel 62a, tweede lid, Gaswet).
Het is de bedoeling dat wanneer het wetsvoorstel straks zorgt voor een wijziging van de Gaswet en de Omgevingswet, het ook makkelijker wordt om onroerende zaken gasloos te maken. Het wetsvoorstel bevindt zich in de fase dat de Afdeling Advisering van de Raad van State advies heeft gegeven. De Afdeling adviseert, onder andere, om duidelijker te maken of gemeenten (slechts) een bevoegdheid krijgen om (op termijn) gebieden van het gas af te koppelen, of dat daartoe op grond van het wetvoorstel een verplichting bestaat. Verder geeft de Afdeling aan rekening te houden met de opmerkingen bij het wetvoorstel voordat indiening bij de Tweede Kamer plaatsvindt.
De gemeente Utrecht heeft hard gewerkt aan het bestemmingsplan waarin woningen in Overvecht-Noord straks niet meer met gas kan worden gekookt. Dit ging niet zomaar, er waren veel stappen te nemen. Gemeenteraden met dezelfde ambities moeten rekening houden met veel voorwaarden zoals wij in onze blog hebben toegelicht. Onder de Omgevingswet lijkt de weg naar kookgasvrij iets makkelijker te worden. Dan wordt het mogelijk om binnen het gemeentelijke omgevingsplan een vergelijkbare norm op te leggen binnen een gebied.
