Bewoners worden vaak niet genoeg betrokken bij de plannen voor nieuwe zonneparken, ontdekte promovendus Merel Enserink. Dit kan leiden tot weerstand, vooral als mensen het gevoel hebben dat er alleen naar technische en economische voordelen wordt gekeken, en niet naar hun zorgen en wensen. Ze benadrukt dat de energietransitie in gevaar komt als beleidsmakers zich alleen richten op cijfers en technologie, zonder de mensen die in de buurt wonen erbij te betrekken.
Enserink onderzocht hoe landschapsontwerp kan helpen om zonneparken beter te integreren in de lokale omgeving en daarbij meer draagvlak te creëren bij de gemeenschap. Een belangrijk onderdeel van haar onderzoek was het bestuderen wat er zou gebeuren als bewoners actief kunnen participeren in de ontwikkeling van zonneparken. Dit betekende dat de mensen die in de buurt van een gepland zonnepark woonden, vanaf het begin werden betrokken bij het ontwerp en de planning.
Zo werd samen met bewoners bijvoorbeeld een prototype voor een opstelling van zonnepanelen op ware grootte ontwikkeld (zie foto). Dit prototype liet zien hoe het zonnepark er ook uit zou kunnen zien en gaf de bewoners de kans om hun mening te geven en aanpassingen voor te stellen. Dit bleek een groot succes: 81% van de deelnemers wilde dit zonnepark wel in hun omgeving.
Enserink ontdekte ook dat er vaak grote verschillen zijn tussen wat er in de vergunningsdocumenten staat en wat er uiteindelijk wordt gebouwd. Ze vond 79 gevallen waarin ruimtelijke ingrepen in de aangelegde zonneparken afweken van de oorspronkelijke plannen. Deze verschillen werden vaak veroorzaakt door economische redenen zoals de business case, onduidelijkheden rondom vergunningen, een tekort aan handhaving en een gebrek aan onderhoud.
Om deze problemen aan te pakken, doet Enserink verschillende aanbevelingen. Onder andere stelt zij voor dat er een duidelijke visie moet komen voor zonne-landschappen, waarin technologische, economische, milieu- en sociaal-culturele doelen in balans worden gebracht. “Beleidsmakers zouden scherpere definities en bindende criteria moeten opstellen voor milieu- en sociaal-culturele doelen in vergunnings- en subsidieaanvragen”, zegt Enserink. Ook vindt zij het essentieel om belanghebbenden vroegtijdig en op een inclusieve manier te betrekken bij het ontwerpproces, zodat hun zorgen en wensen serieus worden genomen.
Daarnaast benadrukt Enserink dat het belangrijk is dat er een betere balans komt tussen de belangen van verschillende belanghebbenden in de besluitvorming. Landschapsarchitecten moeten meer mandaat en mogelijkheden krijgen om zonneparken als geheel in hun contextuele landschappen te ontwerpen. Gemeenten moeten audits uitvoeren om te controleren of de vergunningsafspraken worden nageleefd, en er moeten feedbackmechanismen worden ingesteld om lessen uit de huidige praktijk te implementeren in toekomstig beleid en ontwikkeling van zonnelandschappen. “Alleen als de uitwisseling en communicatie tussen de betrokken actoren en overheidslagen wordt versterkt kan de sector zich verbeteren, door te leren van verschillende eerdere ervaringen”.
Het onderzoek van Merel Enserink biedt waardevolle inzichten en aanbevelingen om de ontwikkeling van zonneparken te verbeteren en te zorgen voor een duurzame energietransitie. Haar werk benadrukt de noodzaak van een geïntegreerde aanpak die technologische, economische, milieu- en sociaal-culturele doelen in balans brengt en de participatie van lokale gemeenschappen bevordert. Dit zorgt niet alleen voor betere zonneparken, maar ook voor meer draagvlak en tevredenheid onder de mensen die in de buurt van deze parken wonen.
