Er is deze zomer nu al meer zonnestraling gemeten dan ooit. Daarmee heeft deze zomer, vier dagen voor het einde ervan, het oude record van 1976 verbroken.
De landelijke zonnestraling berekenen we, net als in KNMI Klimaatsignaal’21 en in het Klimaatdashboard, als het gemiddelde van de zonnestraling gemeten in de vijf KNMI-stations De Kooy (bij Den Helder), Eelde (bij Groningen), De Bilt, Vlissingen en Maastricht. De meetreeks begint in 1965 (figuur 1, grafiek uit het Klimaatdashboard). In de huidige zomer hebben we vandaag, vier dagen voor het einde, al net zoveel zonnestraling ontvangen als in de gehele recordzomer van 1976. Toen kwam de gemiddelde zonnestraling uit op 229 W/m2 (Watt per vierkante meter), dit jaar komt het gemiddelde hoger uit op rond 238 W/m2 (rode bolletje in de grafiek). De normale waarde (gemiddeld over 1991-2020) is slechts 206 W/m2 (lichtblauwe lijn in de grafiek).
De zonnestraling is niet gelijk verdeeld over het land (figuur 2). Gemiddeld ontvangt de westkust in de zomer zo'n 9 procent meer zon dan het oosten van het land (216 tegen 199 W/m2).
Figuur 1. Landelijk gemiddelde zonnestraling in de zomer, sinds 1965. Bron: https://www.knmi.nl/klimaatdashboard
Figuur 2. Zonnestraling in de zomer gemiddeld voor de periode 1991-2020. ©KNMI
De zonnige zomer van dit jaar past in de trend van toenemende zonnestraling in Nederland sinds de jaren '90. In de zomer is er een toename van 3 procent per tien jaar (figuur 1), in de lente zelfs met 5 procent. Meer zon draagt, naast de wereldwijde temperatuurstijging, bij aan de opwarming van Nederland in de lente en de zomer. Ook leidt meer zon tot meer verdamping. Het zonnige weer is dit jaar de belangrijkste oorzaak van het grote neerslagtekort. De zonnestraling neemt in vrijwel heel Europa toe. Deels door een afname in bewolking en deels ook doordat de lucht schoner is geworden. De afname in bewolking hangt vermoedelijk samen met het vaker voorkomen van hogedrukgebieden in de lente en de zomer. Of dit een gevolg is van de klimaatverandering door de mens is onzeker, al zijn er wel voorzichtige aanwijzingen voor (zie Meer informatie).
Op basis van berekeningen met klimaatmodellen houden we in het hoge KNMI klimaatscenario rekening met een normaalwaarde van 219 W/m2 rond 2085, een toename van ruim 6 procent ten opzichte van de huidige klimaatnormaal. We verwachten dan ook dat de huidige trend van 3 procent per 10 jaar in de toekomst gaat afvlakken doordat we weer vaker bewolkt zomerweer krijgen. Naast de opwarming van de aarde door de mens blijven natuurlijke variaties in het weer van grote invloed op de zonnestraling, de droogte en de temperatuur in Nederland.
KNMI-klimaatbericht door Peter Siegmund
