Hoe maak je het gebruik van plastic in de land- en tuinbouw zo circulair mogelijk? Die vraag stond centraal in het WUR-project Circular use of plastics in agriculture and horticulture, dat de afgelopen jaren samen met bedrijven en kennisinstellingen werd uitgevoerd. Alexander Boedijn (programmamanager Circulaire Glastuinbouw), en Wouter Post (projectmanager Duurzame Plasticstechnologie) vertellen hoe interdisciplinair samenwerken verrassende inzichten opleverde – en concrete oplossingen.
De land- en tuinbouwsector gebruikt relatief weinig plastic (zo’n 3% van wereldwijde plastic consumptie), maar de impact is groot: veel toepassingen komen direct in contact met organisch materiaal en/of groeimedia, waardoor hergebruik en recycling lastig zijn. “De impact door vervuiling is erg hoog”, legt Post uit. “Dat maakt het een zeer interessante sector om te kijken hoe we plasticgebruik kunnen verduurzamen.”
Het project bestond uit twee sporen: zeven deelnemende bedrijven werkten aan concrete cases, waarin duurzame plastics werden ontwikkeld en getest in realistische teeltomstandigheden. Post: “We keken hierbij naar verschillende end-of-life routes, zoals recyclen, industrieel composteren of biologische afbraak in de grond.” Hiervoor werden verschillende nieuwe producten ontwikkeld, zoals composteerbare substraatzakken of afbreekbare graszodennetten.
Tegelijkertijd werden sectorbrede thema’s onderzocht, zoals de vraag of plantenvirussen recycling kunnen belemmeren. Boedijn: “Het is een breed gedeeld gevoel in de sector dat gerecyclede producten virussen kunnen meedragen. Wij wilden kijken of dat ook in de praktijk gebeurt, of dat dit een onterechte angst was.” Dat bleek niet het geval. “Het onderzoek toont aan dat virussen in sommige gevallen inderdaad overleven bij standaard-recyclingtemperaturen. Dit kan dus gevolgen hebben voor de teeltveiligheid. De volgende stap is om een economisch haalbare oplossing hiervoor te ontwikkelen.”
Naast technische innovatie en onderzoek wilde het project ook praktische handvatten bieden aan de sector. Er is een beslisboom ontwikkeld die telers helpt bij het kiezen van het juiste type plastic, afgestemd op hun toepassing en het verwachte end-of-life-scenario. Ook is kennis verzameld over wet- en regelgeving en bestaande duurzaamheidskaders. “Dit helpt telers beter geïnformeerd hun keuze te maken. Dit is een startdocument voor telers, toeleveranciers en beleidsmakers die zo beter geïnformeerd hun keuze voor een bepaald product op toepassing kunnen maken. Je hoeft niet vanaf nul te beginnen”, aldus Post.
Wat het project volgens de onderzoekers bijzonder maakt, is de intensieve samenwerking tussen verschillende disciplines. Post: “Virologie, materiaalwetenschap, teeltkennis en systeemdenken kwamen samen. Dat werkt. De grote vraagstukken van vandaag kun je alleen met meerdere disciplines oplossen, daar zitten de echte doorbraken.” Boedijn beaamt dat en ziet daarin ook duidelijk de meerwaarde van een groot multidisciplinair kennisinstituut als WUR: “We zien dat we als WUR een one-stop-shop kunnen zijn om complexe problemen met de hele keten op te lossen.”
Hoewel nog niet álle vragen zijn beantwoord, is een grote eerste stap gezet. “We hebben aangetoond dat het kán,” zegt Boedijn. “Dat verstandiger omgaan met plastics in de tuinbouw mogelijk is. We zien ook dat er door de hele keten echt wel koplopers zijn die willen investeren in duurzame oplossingen.” Post: “Sommige bedrijven uit het project gaan nu met concrete producten verder, zoals de substraatzakken.” Volgens hen beiden is het opstellen van een sectorbreed convenant, zoals dat nu ook voor veenreductie gebeurt, dan ook een logische gevolgstap.
Voor veel tuinders is inmiddels duidelijk geworden: verduurzamen doe je niet alleen binnen de kas, maar in de hele keten. Boedijn: “En met dit project hebben we weer aangetoond hoe Wageningen University & Research daarvoor een goede partner kan zijn. We hebben kennis en netwerk door de hele keten beschikbaar: van grondstof tot end-of-life.” Post vult aan: “Dat maakt dit onderzoek, en WUR, echt wel uniek: wij kunnen hele speelvelden samenbrengen en op basis daarvan een oplossing ontwikkelen op ketenniveau. En dan gaat het ook echt werken.”
