Biodiversiteitscrisis

Biodiversiteit wordt veelal beschreven als de “verscheidenheid aan leven, in allerlei vormen, op aarde”. Het omvat het aantal soorten, hun genetische variatie en de interactie van deze levensvormen binnen complexe ecosystemen. We bevinden ons echter in een biodiversiteitscrisis, voornamelijk door klimaatverandering, vervuiling en invasieve uitheemse soorten. Dit is grote reden tot zorg, aangezien biodiversiteit en klimaatverandering onlosmakelijk verbonden zijn; denk maar de broeikasgassen die vrijkomen wanneer bossen worden gekapt en wereldzeeën opwarmen. Bovendien fungeert natuur als een barrière tegen de consequenties van extreme weersomstandigheden, zoals zware regenbuien, natuurbranden en overstromingen.

Er zijn echter nog tal van andere redenen waarom biodiversiteit van groot belang is, zoals het bieden van voedselzekerheid, het zorgen voor schone lucht en water, het leveren van natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen, het voorkomen van ziektes en plagen en het bepalen van onze kwaliteit van leven. Naast het feit dat gezonde ecosystemen dus beter bestand zijn tegen klimaatverandering, voorzien ze in levenskritische diensten.

Natuurbescherming in de Omgevingswet

Om de Nederlandse natuurgebieden en planten- en diersoorten te beschermen is de Wet natuurbescherming in 2024 opgenomen in de Omgevingswet. Het behoud van verschillende planten- en diersoorten, ook de meest kwetsbare, moet worden bewaakt met deze wet. Veel onderdelen uit de Wet natuurbescherming zijn overgenomen, wat betekent dat de Europese regels centraal staan en natuur en economie hand in hand gaan. De Omgevingswet bevat regels voor overheden, bedrijven, natuurorganisaties en burgers over hoe zij om moeten gaan met de natuur. Ook zijn er specifieke regels opgenomen over onderwerpen zoals jacht en bomenkap en hoe om te gaan met niet-inheemse dieren en planten.

Biodiversiteit en lokale overheden

In de Omgevingswet zijn sommige verantwoordelijkheden decentraal geregeld. Zo geven provincies vergunningen af voor activiteiten in de buurt van natuurgebieden. Alleen voor activiteiten die belangrijk zijn voor heel Nederland, zoals werkzaamheden aan dijken, worden door de Rijksoverheid geregeld.

Ook gemeentes kunnen vergunningen verlenen voor activiteiten in hun gemeente. Daarbij moet de afweging worden gemaakt of de activiteit schadelijk is voor de natuur, door de vergunning te toetsen aan de Omgevingswet en de het omgevingsplan van de gemeente. Gemeenten kunnen in hun omgevingsplan de milieuregels strenger en specifieker maken, afgestemd op de behoeften van hun regio.

Stikstofaanpak Nederland

Dit balans tussen natuur en economie is hard nodig, want we zien nu al dat de toename van extreem weer de tolerantiedrempels van planten en dieren overschrijdt, met massale sterfte van boom- en koraalsoorten als gevolg. Deze extreme weersomstandigheden zorgen daarmee voor een kettingreactie die steeds lastiger onder controle te houden is. Met de huidige biodiversiteitscrisis wordt het dus steeds moeilijker voor planten en dieren om deze schadelijke klimaateffecten op te vangen. Reden genoeg voor wetenschappers om aan de bel te trekken: een andere aanpak is drastisch nodig om de stikstofuitstoot terug te dringen. De huidige stikstofaanpak is structureel, maar om andere kabinetsopgaven te kunnen realiseren (bv. woningbouw, energietransitie, verduurzaming landbouw) moet het sneller en groter.

Met Nederlands bezit van ruim 160 van de Europese Natura 2000-gebieden moet er veel gebeuren om deze stikstofgevoelige gebieden veilig te stellen. Zo stelde de overheid als doel om in 2030 50% minder stikstof uit te stoten en driekwart van onze Natura 2000-gebieden op een gezond niveau te krijgen. Ga voor meer informatie over stikstof naar ons specifieke stikstofdossier.

Europese biodiversiteitsstrategie 2030

In 2020 riep het Europees Parlement op om de belangrijkste oorzaken van het verlies aan biodiversiteit aan te pakken en wettelijk bindende doelstellingen vast te stellen. De Europese Commissie presenteerde toen de nieuwe biodiversiteitsstrategie 2030, wat inhoudt dat in 2030 minstens 30 procent van de aarde beschermd moet zijn. Onderdeel van de biodiversiteitsstrategie is de Natuurherstelwet, die in 2024 is aangenomen. Het doel van de wet is om de natuur en de ecosystemen in de EU-lidstaten weer gezond te maken. Dit fungeert als tussenstap naar 2050, wanneer de Europese Unie volgens de Green Deal klimaatneutraal moet zijn.

In dit dossier vindt u nieuws en achtergrond met betrekking tot de ontwikkelingen en discussie rondom biodiversiteit, evenals beleidsstukken, publicaties, video’s, vraag & antwoord en tools over dit onderwerp.