Aanhoudende droogte funest voor vogels

Door klimaatverandering nemen weersextremen toe. Zo was 2024 nog één van de drie natste jaren ooit, met de maand mei als de natste maand ooit gemeten in ons land. Dankzij de 13 webcams van Vogelbescherming, die het broedseizoen vastleggen tijdens ‘Beleef de Lente’, kan iedereen de gevolgen van de droogte zien. De Jong: “Bij de boerenlandvogels, zoals de grutto, tureluur en kievit zie je de grond kurkdroog worden, terwijl water noodzakelijk is voor weide- en watervogels. Als de bovenlaag van de bodem uitdroogt, gaan de wormen dieper in de grond zitten en kunnen de volwassen vogels met hun snavel niet meer in de harde grond prikken. Ondervoeding ligt dus op de loer.”

Ondanks dat er regen wordt voorspeld, benadrukt Vogelbescherming dat de impact van de droogte op de natuur en vogels niet met één regenbui is opgelost. Het is tijd dat we de inrichting van het land en het landgebruik serieus moeten aanpassen om watertekorten te voorkomen en om neerslag langer vast te houden. Bernard de Jong: “Door het afvoeren van neerslag in de winter ontstaan er problemen bij droogte. Overheden, waterschappen en landgebruikers moeten gezamenlijk dus het waterbeheer aanpassen en investeren in natuurlijke klimaatbuffers die water vasthouden. Zulke gebieden helpen niet alleen vogels, maar maken Nederland ook weerbaarder tegen de gevolgen van klimaatverandering.” Op slechts 2,5% van de landbouwgrond in Nederland worden nu maatregelen genomen die bijdragen aan goed leefgebied voor boerenlandvogels en andere soorten, het zogenaamde zware beheer. Denk daarbij voor weidevogels aan kruidenrijk grasland, plas-dras en een hoger (grond)waterpeil. De Jong: “De bescherming van boerenlandvogels schiet nog altijd ernstig tekort. Dit soort maatregelen helpt juist ook ten tijde van droogte.” Vogelbescherming wordt gesteund door de onlangs gepubliceerde ecologische evaluatie van het Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer (ANLb) die laat zien dat het noodzakelijk is om zulke maatregelen voor weidevogels op veel grotere schaal, meer geconcentreerd en gebiedsgericht in te zetten.

De droogte levert ook al vóór het broeden van start gaat problemen op. Moerasvogels als roerdompen en waterrallen, die voor hun voedsel natte gebiedjes nodig hebben, zullen het moeilijker hebben. Veel vogels bouwen ook het liefst een nest wanneer materiaal wat vochtig is. Vooral voor huiszwaluwen en boerenzwaluwen vormt uitgedroogde klei een groot probleem bij het bouwen van het bekende nestkommetje.

Bernard de Jong: “Zelfs tuinvogels zoals mezen en fitissen worden getroffen door de gevolgen van de droogte vanwege het gebrek aan rupsen. Lange droogte betekent minder bloemen en zonder nectar zijn er minder vlinders en rupsen, die een belangrijke eiwitrijke voedselbron zijn voor jonge vogels.”

Een schaal met water in de tuin om te drinken en te badderen, modderplekjes maken voor zwaluwen en (inheemse) planten in de tuin voor de benodigde schaduw maken al verschil. Wil je meer weten over wat je tegen droogte (of te veel nattigheid zoals vorig jaar) kan doen in je tuin, lees dan dit artikel. “Het lijkt klein, maar het kan letterlijk het verschil maken tussen leven en dood,” zegt De Jong. “Zonder water of schaduw zoeken kuikens zoals van de scholekster, die veelal op het dak broeden, hun heil op andere plekken en sommige kuikens springen dan zelfs van het dak af.” Heb je scholeksters op het dak? Help ze dan met een ondiepe schaal met water die je geregeld moet bijvullen. Kijk voor meer tips op de website van Scholekster op het dak.