De regering wil met het wetsvoorstel collectieve warmte de transitie naar duurzame warmte mogelijk maken. Die transitie is complex en de Afdeling advisering van de Raad van State begrijpt de wens van de regering om gemeenten regie te geven over waar, wanneer en onder welke voorwaarden collectieve warmtevoorzieningen gerealiseerd worden. Maar het is niet duidelijk of de regie via het verplichte publieke meerderheidsbelang in collectieve warmtevoorzieningen nodig en effectief is. Bovendien is niet duidelijk genoeg hoe het wetsvoorstel bijdraagt aan maatschappelijk aanvaardbare warmtetarieven. Dat staat in een advies van de Afdeling advisering over het wetsvoorstel collectieve warmte dat op 22 april 2024 is gepubliceerd.
Om de klimaatdoelstellingen te halen, moet de warmtevoorziening in de gebouwde omgeving worden verduurzaamd. Collectieve warmtevoorzieningen maken daar deel van uit. Omdat de huidige Warmtewet daar onvoldoende bij aansluit, wil de regering deze vervangen door dit wetsvoorstel. Dat bevat regels en bevoegdheden die publieke regie op de warmtetransitie mogelijk maken, zodat gemeenten grip hebben op waar, wanneer en onder welke voorwaarden collectieve warmtevoorzieningen gerealiseerd kunnen worden. Ook wijzigt het wetsvoorstel het reguleren van de tarieven voor collectieve warmte. Op dit moment zijn de warmtetarieven gebaseerd op de gasreferentieprijs (het zogeheten ‘niet meer dan anders-principe’). Dat wordt vervangen door een systeem waarbij tarieven zijn gebaseerd op de redelijkerwijs gemaakte kosten.
Transitie naar duurzame warmte is complex. Daarom begrijpt de Afdeling advisering de wens van de regering dat gemeenten hierbij regie krijgen om de warmtetransitie in goede banen te leiden. Maar de eis dat in warmtebedrijven een of meer publieke partijen samen een meerderheidsbelang moeten hebben, komt bovenop andere mogelijkheden die overheden krijgen om regie te voeren. De Afdeling advisering vindt dat in het licht van het Europese recht beter moet worden toegelicht waarom dit nodig is. Ook moet de regering de effectiviteit van het vereiste van het publieke meerderheidsbelang op een aantal punten beter toelichten. Bijvoorbeeld de wijze waarop met een publiek meerderheidsbelang bepaalde financiële risico’s beter kunnen worden beheerst.
De nieuwe tariefregulering zou burgers die warmte verbruiken de zekerheid moeten bieden dat zij niet méér betalen dan de redelijkerwijs gemaakte kosten voor warmte. Maar niet te veel betalen is niet hetzelfde als betaalbaarheid. De Afdeling adviseert de regering om in de toelichting bij het wetsvoorstel meer aandacht te besteden aan de wijze waarop het voorstel bijdraagt aan maatschappelijk aanvaardbare tarieven voor toekomstige en bestaande warmteverbruikers.
Ook wordt aandacht gevraagd voor het zogenoemde doenvermogen van woningeigenaren die willen worden aangesloten op een collectieve warmtevoorziening. Verder is het van belang dat het wetsvoorstel op hoofdlijnen aangeeft welke keuzes worden gemaakt voor de toegestane uitstoot van broeikasgassen door collectieve warmtevoorzieningen.
