“Transparantie wordt beschouwd als een belangrijk puzzelstukje dat ontbreekt bij ambitieuze klimaatmaatregelen, maar is dat vaak niet", zegt Aarti Gupta, hoogleraar Global Environmental Governance. Op 15 november deelt ze de resultaten van haar onderzoek op de 27ste VN klimaattop in Sharm El-Sheikh.
Op de klimaattop COP27 nemen WUR-onderzoekers deel aan het klimaatdebat door het organiseren van sessies en het geven van presentaties. Max van Deursen en Aarti Gupta van de Environmental Policy Group zijn betrokken bij een sessie getiteld The prospects and challenges of the Enhanced Transparency Framework as a driver of climate ambition. Van Deursen begeleidt dit evenement en Gupta verzorgt een presentatie over de kracht van transparantie.
Gupta zal haar onderzoeksresultaten over de rol van transparantie bij het bereiken van klimaatdoelstellingen delen met beleidsmakers uit verschillende landen en met leden van het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven, academici en jongerenvertegenwoordigers. "Er worden nu veel tijd en middelen geïnvesteerd door landen, vooral ontwikkelingslanden, om te voldoen aan de transparantie-eisen uit het akkoord van Parijs. Maar de huidige vorm van transparantie levert misschien niet de informatie op die het meest nodig is om ambitieuze maatregelen te nemen."
De nadruk op transparantie was een belangrijke uitkomst van de VN-klimaatconferentie van 2015 (COP 21) in Parijs, terwijl strikte klimaatdoelstellingen in het akkoord ontbraken. "Het was politiek te controversieel om juridisch bindende doelen op te leggen, zoals voor de CO₂-uitstoot", zegt Gupta. "Landen stellen daarom hun eigen doelen en die hebben een vrijwillig karakter. Het enige waar de landen het over eens konden worden, was dat ze transparant moeten zijn over deze doelen en het bereiken ervan."
"De algemene opvatting is dat meer transparantie altijd beter is, en dat meer transparantie helpt bij het nemen van betere klimaatmaatregelen. Dit is nog steeds een erg dominante opvatting in de beleidsvorming", aldus Gupta. Haar boodschap voor de COP27 is om dit te heroverwegen. "We lopen het risico meer aandacht te besteden aan rapportage dan aan actie", stelt ze. Uit haar onderzoek blijkt dat landen liever transparant zijn over wat ze goed doen dan over doelen die ze niet halen. Hun bereidheid om transparant te zijn, wordt grotendeels bepaald door politieke krachten, concludeerde ze.
"Deze selectieve transparantie heeft de laatste jaren meer aandacht gekregen van de media", zegt Van Deursen. "Zo deed de Washington Post een onderzoek waaruit bleek hoe landen boekhoudkundige trucs toepassen in hun klimaatrapportage. Ook de Nederlandse cabaretier Arjen Lubach maakte een item over de 'grote klimaatleugen' waarin hij betoogde dat de klimaatbeloften van landen gebaseerd zijn op gebrekkige gegevens. Deze nieuwsberichten illustreren ook dat de algemene opinie is dat transparantie absoluut cruciaal is om klimaatmaatregelen te nemen en dat die gebrekkige gegevens een belangrijk obstakel vormen. Het idee dat rapportage en steeds meer transparantie ook een afleidingsmanoeuvre of een rookgordijn kunnen zijn, wordt veel minder breed gedeeld, maar is belangrijk om te onderzoeken."
Een ander probleem is het gebrek aan transparantie bij veel kleinere ontwikkelingslanden, die niet over de infrastructuur beschikken om goed te rapporteren. "Voor kleine landen die misschien maar 0,1 procent bijdragen aan de wereldwijde uitstoot, is het misschien zinvoller om vooral te rapporteren over verlies en schade en welke financiering zij nodig hebben voor klimaatmaatregelen. Maar deze elementen maken geen deel uit van de verplichte rapportage", zegt Gupta.
Een derde beperking van de transparantieaanpak is dat veel maatregelen moeilijk te kwantificeren zijn. Vooral aanpassing is een belangrijke categorie van klimaatmaatregelen, maar is moeilijk te meten. "Het gevolg is dat veel tijd en geld wordt besteed aan het uitzoeken hoe hierover moet worden gerapporteerd in plaats van aan de eigenlijke maatregelen", blijkt uit Gupta’s onderzoek.
Gupta en Van Deursen denken dat als transparantie moet leiden tot meer succesvolle klimaatmaatregelen, de rapportageregels moeten worden veranderd. "We moeten ervoor zorgen dat de transparantieverplichtingen van het Akkoord van Parijs geen buitensporige last leggen op ontwikkelingslanden, vooral die met zeer lage emissies", zegt Gupta.
"In plaats daarvan moet het beleid prioriteit geven aan en steun bieden voor rapportagegebieden die voor deze landen belangrijk zijn: zoals rapportage over aanpassing, verlies en schade door klimaatverandering, en benodigde financiering." Van Deursen voegt daaraan toe: "Ondanks talloze rapporten over klimaatfinanciering is het onmogelijk gebleken de totale geldstroom van ontwikkelde naar ontwikkelingslanden te berekenen. Als de regels worden aangepast en een collectieve definitie van klimaatfinanciering wordt opgenomen, kan dit probleem worden verminderd."
Hoewel de nadruk op transparantie zelf niet zal worden geëvalueerd tijdens COP27, zal er wel een belangrijk debat plaatsvinden over transparantie. "Ontwikkelingslanden willen in hun transparantieverslagen de mogelijkheid opnemen om te rapporteren over verlies en schade door klimaatverandering en deze informatie laten toetsen door internationale technische experts", aldus Gupta.
"Dit verzoek om herziening wordt door de meeste ontwikkelde landen tegengewerkt, maar verlies en schade door klimaatverandering is een cruciaal onderwerp voor ontwikkelingslanden. Zij vinden het belangrijk om er meer aandacht voor te vragen en ook om die rapportage te koppelen aan financiering. Dit zijn politiek zeer omstreden kwesties", aldus Gupta. "We zullen de onderhandelingen op de voet volgen om te zien of de landen zullen besluiten dit verzoek van de ontwikkelingslanden in te willigen."
Van Deursen vult aan: "Het is ook belangrijk om verder te kijken dan de formele onderhandelingen. Er zijn veel nevenevenementen over transparantie, waaronder sessies waarin wordt gekeken hoe monitoring met behulp van satellieten de oude methoden voor klimaatrapportage overbodig kan maken.
