Nederland gaat de doelstellingen voor windenergie op zee in 2023 ruimschoots halen, dit blijkt uit het Dutch Offshore Wind Market Report 2023 dat de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) maakte in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Aan het eind van het jaar staat voor 4,7 GW aan geïnstalleerd vermogen in windparken op zee. Die voorzien in ongeveer 15,8% van de totale huidige elektriciteitsbehoefte in Nederland.
Nederland neemt een leidende positie in op het gebied van offshore wind, samen met het Verenigd Koninkrijk en Denemarken. Het succes van Nederland is te danken aan de volgende succesfactoren:
De Nederlandse overheid heeft met succes een éénloketsysteem geïmplementeerd. Dankzij deze aanpak werden kosten en risico’s verlaagd, werd de coördinatie tussen overheidsinstanties verbeterd en werd ook de ontwikkeltijd van windparken verkort.
Figuur 1: Verantwoordelijkheid Rijksoverheid en Tennet (Bron: Wind- en Waterbedrijf, aangevuld met Guidehouse)
Tot en met 2016 waren ontwikkelaars verantwoordelijk voor het kiezen van locaties, onderzoek en vergunningen. Het proces van aansluiting op het net en de subsidieverleningsrondes waren gescheiden van het vergunningsproces georganiseerd. Dit leidde tot lange ontwikkeltijden en een aanzienlijk ontwikkelingsrisico. Sinds Borssele I & II hebben we in Nederland één loket. De rollen en verantwoordelijkheden zijn nu verdeeld tussen RVO (locatiestudies en aanbesteding windpark), Rijkswaterstaat (milieueffectrapport) en Tennet (netverbinding). De winnaar van de aanbesteding ontvangt de bouwvergunning én toegang tot de netaansluiting op zee en land.
Omdat offshore wind aanvankelijk hoge kosten kende, waren er flinke overheidssubsidies nodig voor de bouw en exploitatie van windparken in de Noordzee. In 2018 won Vattenfall met een subsidievrijbod een tender voor de eerste twee kavels van Hollands Kust (zuid) een jaar later ook die voor de resterende kavels, eveneens subsidievrij. Sindsdien heeft offshore windenergie geen subsidie meer nodig. De Nederlandse overheid hoeft nu beduidend minder subsidie uit te trekken voor wind op zee.
Figuur 2: Kosten offshore windparken (Bron: Algemene Rekenkamer)
Hoe kan het dat we in Nederland zonder subsidie windparken kunnen bouwen?
De zekerheid van het éénloketsysteem (vergunningverlening en netaansluiting in één)
Kostenreducatie in de gehele keten
De gevestigde markt voor stroomafnameovereenkomsten in Nederland
De goede omstandigheden van de Noordzee (beperkte waterdieptes, hoge windsnelheden en een zandige zeebodem)
De grootte van windparken en hun beperkte afstand tot de kust
De kosten van netaansluiting worden toegerekend aan netbeheerder Tennet.
Voor de windgebieden Borssele en HKZ zijn in totaal vier tenders gehouden bestaande uit twee kavels van 350 tot 380 MW. In de praktijk wonnen de winnende ontwikkelaars van die tenders beide kavels. Dit resulteerde in windparken met een vermogen van 730 tot 760 MW. Dit is een forse stijging ten opzichte van de eerste windparken die in Nederland werden geïnstalleerd, met een vermogen variërend van 110 MW tot 130 MW.
Figuur 3: Turbine-ontwikkeling voor offshore wind (Bron: Guidehouse analysis)
Na de aansluiting van Tennet als netbeheerder op zee in 2016 is Tennet gestart met de uitbreiding van het net op zee en standaardisatie van netaansluitingen. Deze standaardisatie heeft sterk bijgedragen aan de verlaging van de kosten en de snellere ontwikkeltijd van offshore windparken.
Figuur 4: Offshore net met 700 MW AC offshore substation (Bron: TenneT)
In 2023 heeft TenneT bekend gemaakt dat ze de ontwikkeling van een 2GW-standaard vanaf 2028 gaan gebruiken voor het windgebied IJmuiden Ver. Deze 2 GW-standaard maakt het mogelijk om grotere windparken die verder van de kust liggen aan te sluiten.
De ontwikkeltijd van offshore windparken is in Nederland teruggebracht van 7 tot 10 jaar naar 3 tot 4 jaar. Door het éénloketsysteem kunnen de locatiestudies, vergunningstrajecten en de ontwikkeling van het net starten vóór de aanbesteding van het windpark.
Figuur 5: Overzicht van de offshore windprojecten in Nederland (Bron: Guidehouse Analysis)
Naast deze vijf succesfactoren zijn er nog meer elementen die hebben bijgedragen aan de Nederlandse succesvolle inzet van offshore wind. Zo hebben wij in Nederland veel solide kennis op het gebied van wind op zee, is er sprake van sterke samenwerking en kennisdeling en vindt er continu onderzoek en innovatie plaats.
