Het waaide stevig afgelopen Prinsjesdag. Dat bracht niet alleen uitdagingen voor de hoeden die uit de kast werden getrokken, het bleek ook een toepasselijk beeld voor de uitdagingen waarvoor de energietransitie en met name de ontwikkeling van windparken op zee staat. Een van de antwoorden van het (demissionair) kabinet hierop is het Actieplan Windenergie op Zee dat afgelopen dinsdag 19 september door het Ministerie van Klimaat en Groene Groei werd gepresenteerd.
De energietransitie kan niet wachten op een nieuw kabinet. Windenergie op zee is cruciaal om onze klimaatdoelen te halen en energiezekerheid te garanderen. Netbeheerder TenneT heeft de afgelopen jaren al miljarden geïnvesteerd in kabels en platforms op zee, zodat toekomstige windparken tijdig kunnen worden aangesloten. Maar de realisatie van deze parken is allesbehalve vanzelfsprekend: de businesscase staat zwaar onder druk. Zonder ingrijpen dreigt de bouw stil te vallen en daarmee stokt ook een belangrijk deel van de energietransitie.
De problemen zijn duidelijk. Bedrijven die hun productie willen elektrificeren, lopen tegen hoge investeringskosten en problemen rondom netcongestie aan. De vraag naar groene stroom groeit daardoor minder snel dan gehoopt en verwacht. Tegelijkertijd zijn de kosten voor de bouw van windparken flink gestegen door rente, inflatie en duurdere materialen en arbeid. Het idee dat wind op zee zonder subsidie kan worden ontwikkeld, blijkt in de huidige markt steeds minder houdbaar.
Het kabinet kiest in het Actieplan voor twee routes. Enerzijds moet de vraagkant worden versterkt: zo wordt de regeling voor indirecte kostencompensatie verlengd tot 2028, met €150 miljoen extra, om bestaande elektrificatie in de industrie overeind te houden. Anderzijds wordt de bouw van windparken aantrekkelijker gemaakt door in 2026 weer subsidie te verstrekken voor 2 gigawatt nieuwe capaciteit. Met prijszekerheid via een subsidie- of contractmechanisme lopen ontwikkelaars minder risico, terwijl maatschappelijke baten – zoals minder CO₂-uitstoot en minder gasimport – worden meegewogen.
Met het Actieplan probeert het (demissionair) kabinet te voorkomen dat de wind uit de zeilen van de energietransitie verdwijnt. Het demissionaire kabinet heeft er vertrouwen in dat met deze acties de uitrol van windparken op zee kan worden gecontinueerd, in 2026 met 2 GW, waarmee onze energieonafhankelijkheid voor de toekomst wordt geborgd en extra vertragingskosten die via de nettarieven terechtkomen bij burgers en bedrijven worden voorkomen.
De uitrol van windenergie op zee staat op een kruispunt: de ambitie om subsidievrij te werken botst met de realiteit van stijgende kosten en marktuitdagingen. Het Actieplan biedt tijdelijke steun en een richting voor het volgende kabinet, maar de uiteindelijke uitkomst hangt af van hoe effectief de maatregelen worden uitgevoerd, hoe snel problemen rondom netcongestie worden aangepakt en hoe de vraag naar groene elektriciteit zich ontwikkelt. De keuzes die hierin de komende jaren worden gemaakt zijn hiervoor zeer bepalend.
Op papier klinkt het als een mooi plan. Toch roept het ook vragen op. Hoe houdbaar is een systeem dat in feite terugkeert naar subsidies, terwijl de ambitie altijd was om wind op zee juist zoveel mogelijk subsidievrij te ontwikkelen? En is het verlengen van tijdelijke regelingen wel genoeg om de industrie echt in beweging te krijgen? Zonder structurele investeringszekerheid en een sneller aanpakken van netcongestie zal de energietransitie immers alsnog vertragen.
