Op 6 juni gaat Europa naar de stembus. Voorspellingen laten de mogelijkheid zien van een radicaal rechtse coalitie. Een groot deel van de Green Deal is al omgezet in wetgeving maar de Europese Natuurherstelwet ligt nog in de ijskast. De vraag is of die laatste daar nog uit gaat komen. PONT | Klimaat zoekt uit wat er deze verkiezingen op het spel staat voor klimaat en natuur.
Met de komende verkiezingen kiest Nederland 31 van de 720 Europarlementariërs. Kiezers stemmen op vertegenwoordigers die bij nationale partijen zijn aangesloten, vervolgens kiezen deze partijen ervoor om deel uit te maken van een fractie in het Europees parlement.
Volgens de European Council on Foreign Relations (ECFR) zal er voor veel landen een grote verschuiving naar rechts plaatsvinden, waarbij populistische radicaal-rechtse partijen zetels zullen winnen en (centrum)linkse en groene partijen zetels zullen verliezen. Bovenaan in de peilingen staan veel eurosceptische partijen, zo ook de PVV in Nederland. Voor het eerst zou dit in Europa kunnen zorgen voor een populistisch-rechtse coalitie van christendemocraten, conservatieven en radicaal-rechtse Europarlementariërs. Een coalitie waarbij anti-klimaatbeleid de boventoon zal voeren.
Van de 31 Nederlandse zetels kan de PVV volgens voorspellingen op 9 of 10 zetels rekenen. De fractie Identiteit en Democratie (ID) waarbij de PVV is aangesloten, heeft geen manifest. Ook in het Europese verkiezingsprogramma van de PVV blijven statements over klimaatbeleid vaag. “Geen hysterische klimaat/stikstof regels”, lijkt het motto. Om een beeld te krijgen van de standpunten van ID en PVV op klimaat zijn in het verkiezingsprogramma voor de afgelopen Nederlandse verkiezingen wel duidelijkere opvattingen over het klimaatbeleid te lezen.
Het lijkt alsof veel Europese fracties de klimaatdoelstellingen van 55 procent uitstootreductie in 2030 en klimaatneutraal in 2050 in stand willen houden. Dit is immers wat er in de Europese klimaatwet en in het Parijs-akkoord is afgesproken. Sommige fracties, zoals Volt Europa (Volt) en De Groenen (GroenLinks), willen in 2040 al klimaatneutraal zijn. Europees Links, waar de SP lid van is, wil zelfs in 2035 al klimaatneutraliteit bereiken.
Veel fracties zijn met jaartallen en procenten aan het goochelen, juist omdat het afbouwpad op losse schroeven lijkt te staan. Over de reductie tussen 2030 en 2050 moest begin dit jaar een nieuw doel worden gesteld. Eurocommissaris Wopke Hoekstra kwam in februari met het doel van 90 procent broeikasgasreductie in 2040. Maar het wetsvoorstel hiervoor wordt na de komende verkiezingen ingediend, dan pas moet er overeenstemming met het Europees Parlement en de lidstaten worden bereikt. Bij de rechtse fracties wordt dit klimaatdoel niet in hun manifesten genoemd, en daarmee is het doel van 90 procent reductie in 2040 geen zekere zaak.
Niet alleen de uitvoering van progressief klimaatbeleid kan na de verkiezingen op losse schroeven komen te staan. Vorig jaar is een voorlopig akkoord bereikt over de Natuurherstelwet. In 2030 zouden natuurherstelmaatregelen in 30 procent van de land- en zeegebieden in Europa genomen moeten zijn en in 2050 voor 90 procent van de ecosystemen. Maar het wetsvoorstel is in maart dit jaar geparkeerd omdat EU-lidstaten, waaronder Nederland, de wet niet steunden.
De ECFR licht met een voorbeeld toe dat, met een rechtse coalitie zoals voorspeld, de wet al eerder gesneuveld zou zijn. Op 12 juli 2023 werd er gestemd over een voorstel van de Europese Volkspartij (EVP) om het wetsvoorstel te verwerpen. Deze verwerping mislukte met 12 stemmen verschil. Als deze stemming zich had voorgedaan met een parlement zoals die in de voorspellingen te zien is, was de Natuurherstelwet al van de baan geweest.
In de manifesten van de Europese fracties worden weinig woorden gewijd aan natuurherstel. De spaarzame partijen die het wel noemen, blijven veelal vaag over exacte doelen en middelen.
Alleen de fractie De Groenen (GroenLinks) komt met cijfers. Ze stellen voor om vanaf 2026 tien procent van het Europese budget aan biodiversiteitsdoelen uit te geven en een derde van Europa’s land- en zeegebied te beschermen. Volt Europa (Volt) wil een Natuurherstelwet gebaseerd op milieuwetenschap met ambitieuze hersteldoelen.
De fractie Europese Volkspartij (EVP), waarbij de CDA, BBB, NSC en ChristenUnie zijn aangesloten, geeft wel een duidelijk statement over de Natuurherstelwet. “We kunnen het ons niet veroorloven mensen te dwingen meer dan twintig verschillende rechtshandelingen over hetzelfde onderwerp te respecteren, zoals in het geval van de natuurherstelwet van de EU”, zo staat in het manifest van de EVP. Dat een nieuw parlement de Natuurherstelwet uit de ijskast gaat halen is daarmee onwaarschijnlijk.
De mogelijke slinger naar rechts zal voor Europees klimaatbeleid in ieder geval geen versnelling betekenen. Maar vooral voor natuurherstel staat er veel op het spel. Door problemen met eerder gemaakte Europese afspraken - zoals Natura2000 bescherming - en deadlines - zoals de Kaderrichtlijn water in 2027 – zien overheden en boeren de bui van een Natuurbeschermingswet al hangen.
