In de aanloop naar de verkiezingen neemt Klimaatweb de verkiezingsprogramma’s onder de loep. Klimaatbeleid is sinds de invoering van de Klimaatwet en het Klimaatakkoord een vast onderdeel van de verkiezingsprogramma’s geworden. Op welke manier zien partijen de klimaattransitie voor zich, en wat beloven ze de komende vier jaar te gaan doen? De focus van deze analyse ligt op de vormgeving van de energietransitie, de invulling van ‘de vervuiler betaalt’ en de verduurzaming van mobiliteit. Deze week zijn de klimaathoofdstukken van VVD, D66 en PvdA aan de beurt.
De VVD is geen groene partij bij uitstek, maar komt toch met een uitgebreid klimaatprogramma. Het uitgangspunt is dat groen en groei hand in hand gaan.
Hoe wordt de energietransitie vormgegeven?
Kernenergie
VVD zet groot in op de bouw van kerncentrales. Op de lange termijn – na 2030 - moet dit een betrouwbare en CO2-neutrale energievoorziening garanderen. Kernenergie kan daarom op overheidssteun rekenen, waaronder financiering uit het Groeifonds. Om de bouw van nieuwe centrales mogelijk te maken wordt er een marktconsultatie gehouden – deze consultatie is al van start gegaan. Daarnaast wil de partij ook dat er onderzoek wordt gedaan naar de bouw van kleine modulaire reactoren in Nederland.
De stimuleringsregeling voor duurzame energietransitie (SDE++) moet ook open komen te staan voor kernenergie en andere alternatieve duurzame technologieën zoals CO2-opslag en waterstof.
Wind en zon
Het duurt nog zeker 10 jaar voor een kerncentrale gerealiseerd zou kunnen worden. Het is dan ook geen alternatief voor wind en zon, welke in de periode tot 2030 nog hard nodig zullen zijn. Wel pleit VVD voor hoofdzakelijk wind op zee en zonnepanelen op daken om het ‘om het mooie Nederlandse landschap’ te behouden. Uiteindelijk moet kernenergie de constante energiebron vormen voor het elektriciteitsnetwerk.
Oranje waterstof
Naast kernenergie zou de wisselende opbrengst van wind- en zonne-energie uit eigen land kunnen worden ingezet, hiermee wordt ‘oranje’ waterstof geproduceerd. Een nieuwe kleur waterstof, waarschijnlijk zo genoemd omdat het Nederlandse waterstof zou zijn. In de periode daarvoor wordt waterstof nog geproduceerd met aardgas (met CO2-afvang), elektriciteit uit kerncentrales en hernieuwbare energiebronnen.
De vervuiler betaalt
Net als andere partijen wil de VVD dat de vervuiler meer gaat betalen. Middeninkomens en mkb moeten juist ontzien worden. De partij pleit daarom voor lagere belasting op de energierekening voor huishoudens en kleinverbruikers. De vervuiler gaat meer betalen door middel van een CO2-heffing op de zware industrie, en een Europese CO2-grensheffing. (Bekijk de bestaande wet Co2-heffing op industrie hier). Daarnaast wil VVD het emissiehandelssysteem ETS aanscherpen door op Europees niveau betere afspraken te maken over het jaarlijks verlagen van het emissieplafond. Zodra dit goed is geregeld, kan de nationale CO2-heffing vervallen.
Emissierechten
Verder wil de partij emissierechten uit de markt laten nemen wanneer in Europees verband verduurzamingsmaatregelen worden genomen zoals het sluiten van kolencentrales. Dit moet voorkomen dat klimaatbeleid in Nederland leidt tot het openen van goedkopere kolencentrales in andere landen.
Verduurzaming van mobiliteit
Schoner en elektrisch rijden
VVD wil de normen voor de uitstoot van CO2 door personenauto’s, bestelbussen en vrachtwagens aanscherpen, zodat fabrikanten gaan investeren in schonere motoren. Elektrisch rijden wordt alleen benoemd in een anekdotisch verhaal, waarin geïmpliceerd wordt dat er een ‘einde moet komen aan de dikke subsidies op dure bakken’, en dat de partij tegen een ‘pestbelasting voor mensen die niet direct een emissieloos voertuig kunnen kopen’ is.
Luchtvaart
Wat betreft de luchtvaart is de VVD voor het afschaffen van de vrijstelling voor accijns op kerosine in internationaal verband. Tot die tijd blijft de Nederlandse vliegbelasting in stand. Verder moet er een Europese bijmengverplichting voor duurzame luchtvaartbrandstoffen komen. Er volgen nationale regelingen als dit op Europees niveau niet haalbaar blijkt te zijn. De reistijden, frequentie en het reiscomfort van de internationale trein en (langeafstand)bus moeten worden verbeterd zodat dit een duurzaam alternatief wordt op korte vliegreizen.
Scheepvaart
Ook scheepvaart moet verduurzamen. VVD wil dit bereiken door te investeren in walstroomvoorzieningen in Nederlandse zeehavens, subsidieregelingen voor schonere motoren en Clean Energy Hubs voor de binnenvaart.
Opvallend
Klimaatdoelen moeten worden gehaald, maar mensen moeten ook “hun leven kunnen blijven leven zoals ze dat willen”.
D66 heeft torenhoge ambities. De partij pleit namelijk voor een minimale CO2-reductie van 60% in 2030, in plaats van de afgesproken 49%. Zowel in Nederland, als in de hele EU. Om dit te realiseren wil de partij elke politieke beslissing over de fysieke leefomgeving laten toetsen aan de klimaatdoelstellingen. Daarbij moet een Klimaatautoriteit gaan toezien op de uitvoering van klimaatmaatregelen door de overheid.
Hoe wordt de energietransitie vormgegeven?
Energierevolutie
Om deze ‘energierevolutie’, zoals ze het zelf noemen, vorm te geven wil D66 voornamelijk inzetten op wind- en zonne-energie. Door hierin te investeren kan Nederland de grootste worden op het gebied van windenergie, hiervoor moet de Noordzee goed benut worden voor windparken. In tegenstelling tot veel andere partijen wordt wind en zon op land ook niet geschuwd.
In het programma wordt benadrukt dat Nederland niet zelfvoorzienend hoeft te zijn, dat zijn we immers ook nooit geweest. Daarom moet er nauw samengewerkt worden met de landen uit de EU, om samen een ‘Europese Energie Unie’ te bewerkstelligen.
Biomassa
Zolang er nog niet voldoende wind- en zonne-energie is wil D66 biomassa in beperkte mate inzetten ter aanvulling op andere energiebronnen. Er moet wel zo snel mogelijk gestopt worden met de subsidie voor nieuwe centrales die houtige biomassa verbranden voor warmte.
Waterstofrotonde van Europa
Ook voor waterstof ziet D66 veel kansen weggelegd. Met batterijen en groene waterstof moeten de pieken en dalen die resulteren uit zonne- en windenergie worden opgevangen. D66 vindt daarom ook dat de SDE++ voor leveringszekere groene stroom verhoogd moet worden, om te kunnen investeren in grootschalige opslag in batterijen.
Uiteindelijk wil D66 van Nederland de ‘waterstofrotonde’ van Europa maken. De opslagcapaciteit in Rotterdam en Amsterdam, zeehavens en het gasnetwerk worden hiervoor ingezet. ‘Zo kan Nederland koploper worden in de productie en handel van schone brandstoffen.’ Om dit te realiseren moet de overheid een deel van de risico’s voor de industrie dragen en groene waterstof en elektrificatie steunen, net als de afvang en opslag van CO2.
Kernenergie
D66 staat in principe open voor kernenergie, maar is duidelijk geen groot voorstander. Het is alleen een optie wanneer het duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar kan. Dat is nu nog niet het geval. Daarbij stelt de partij dat onderzoek heeft aangetoond dat kernenergie een onnodige extra bron is voor een duurzaam energiesysteem. Het staat marktspelers echter vrij een vergunning aan te vragen. En: “het vizier blijft open voor nieuwe ontwikkelingen en onderzoek”.
Stroomnet
D66 benoemt dat het stroomnet verbeterd moet worden om de energietransitie aan te kunnen. Om te kunnen voldoen aan de toenemende vraag moet er geïnvesteerd worden, om het net te verzwaren en versnellen.
De vervuiler betaalt
CO2-heffing
D66 pleit voor een verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op vervuiling. Deze belasting op vervuiling geldt ook voor D66 voornamelijk voor de grote vervuilers. De partij streeft er daarom naar de CO2-heffing in Nederland stapsgewijs aan te scherpen: een (lagere) generieke CO2-heffing voor de industrie en een CO2-tarief aan de Europese grens. Ook andere luchtvervuiling moet belast worden.
Emissiehandel
In Brussel wil D66 zich gaan inzetten voor het volledig afschaffen van gratis emissierechten. Daarbij moeten er meer sectoren, zoals landbouw, onder het emissiehandelssysteem gaan vallen. Om het duurzaamheidsbeleid nog internationaler te maken hoopt D66 het Europese emissiehandelssyteem te verbinden aan een vergelijkbaar systeem buiten Europa.
Duurzaamheidsheffing
Niet alleen de industrie, maar ook de consument betaalt mee door middel van een duurzaamheidsheffing op voedsel. ‘Zo worden de werkelijke kosten voor het milieu, de natuur en luchtkwaliteit meegerekend in de prijs.’ De opbrengst moet onder andere de omslag naar kringlooplandbouw stimuleren.
Verduurzaming van mobiliteit
Emissievrije en elektrische voertuigen
D66 wil ervoor zorgen dat het gebruik en de verkoop van alle niet-emissievrije voertuigen snel wordt teruggebracht. Dit kan door elektrische auto’s aantrekkelijker te maken voor particulieren, zowel nieuw als tweedehands. Ook moet er worden geïnvesteerd in de infrastructuur die nodig is voor elektrische auto’s, zoals laadpalen en laadstations. Voor nieuwe auto’s moeten er ook strengere Europese uitstootnormen komen. Na 2030 mogen er alleen nog emissievrije auto’s worden geproduceerd.
Openbaar vervoer, treinen en luchtvaart
D66 wil flink gaan investeren in de verbetering van het openbaar vervoer in Nederland. Ook internationaal moeten treinverbindingen verbeterd worden om een goed alternatief te worden voor vliegreizen. Vliegreizen worden verder ontmoedigd door hogere belastingen op korte vluchten, afschaffing van accijns en btw-vrijstellingen en minder korte afstandsvluchten. Naast de reguliere trein is D66 ook voor de ontwikkeling van een Hyperloop.
Lelystad Airport mag alleen worden geopend wanneer dit niet leidt tot groei van de uitstoot van luchtvaart in Nederland, zonder laagvliegroutes en als het niet resulteert in een stikstofprobleem.
Scheepvaart
De scheepvaart is van groot belang, en groeit, maar daarmee ook de uitstoot. D66 wil dat de overheid investeert in een emissieloze maritieme sector, door in te zetten op alternatieve brandstoffen en energiedragers.
Opvallend
“D66 werkt op Europees niveau naar één krachtige Energie Unie die schone, betrouwbare en betaalbare energie biedt.”
De PvdA stelt dat duurzame oplossingen geen statussymbool voor de rijken mogen zijn, maar ieders leven beter moeten maken. De partij pleit voor een ‘duurzame, eerlijke en fatsoenlijke toekomst voor iedereen’ en vindt dat de overheid een leidende rol moet nemen in de financiering en uitvoering van de verduurzaming.
Hoe wordt de energietransitie vormgegeven?
De PvdA wil duidelijk van fossiele brandstoffen af, maar duurzame energiebronnen komen maar kort aan bod. Het is duidelijk dat de partij kolencentrales zo snel mogelijk wil sluiten, al in 2025. Eerder dus dan 2030, wat is besloten in de Kolenwet. Kernenergie is ook geen optie voor de PvdA; het is niet duurzaam, onveilig en resulteert in te veel afval. Het is daarom ongeschikt voor de toekomstige energievoorziening. Daarbij wil PvdA ook de bestaande kerncentrale in Borssele zo snel mogelijk sluiten.
Zuinig omgaan met onze prachtige natuur
Onder het kopje ‘Zuinig omgaan met onze prachtige natuur’ staat dat PvdA wind op zee en zon op daken wil stimuleren, om zo de landbouw- en natuurgronden te ontzien.
Groene waterstof
De partij wil groene waterstof stimuleren door het vrij maken van overheidsinvesteringen en fiscale faciliteiten hiervoor. Daarbij moeten kennisinstellingen en bedrijven nauw gaan samenwerken. Waar al die groene waterstof vandaan moet komen wordt niet duidelijk. Wel moet het subsidieprogramma SDE++ opengesteld worden voor groene waterstof (met prijsafspraken). Daarbij moet er ook voor andere vormen van duurzame energie meer subsidie komen. CO2-opslag is een tijdelijke oplossing en zou niet onder deze regeling moeten vallen volgens het programma.
Biomassa
PvdA wil direct stoppen met subsidies voor biomassa in kolencentrales. “Wij zijn voor hoogwaardig gebruik van biomassa. Dat betekent als grondstof voor biochemie en als tweede en derde generatie brandstof. Zo gebruiken we biomassa alleen als het echt duurzaam is. Het mag niet leiden tot ontbossing, landroof en verlies van biodiversiteit.”
De vervuiler betaalt
Een eerlijk en fatsoenlijk klimaatbeleid houdt voor PvdA in dat grote gebruikers een hogere energiebelasting moeten betalen en ‘normale’ huishoudens korting moeten krijgen. De partij is ook voor een Europese CO2-belasting en grensheffingen op CO2. Zware industrie moet hogere belastingen gaan betalen, deze kan worden ingezet om bedrijven die geraakt worden door de CO2-belasting te ondersteunen, en om te investeren in banen en de ontwikkeling van schonere energie.
Verder wil PvdA stoppen met het subsidiëren van fossiele brandstoffen en intensieve veehouderij.
Emissiehandel
De Europese emissiehandel moet worden aangescherpt vindt PvdA. Bedrijven mogen minder uitstoten door het aantal ETS-rechten te laten afnemen.
Warmte-heffing
De industrie moet haar restwarmte zo veel mogelijk inzetten voor warmtenetten. Om verspilling van deze warmte te voorkomen wil PvdA een heffing op de lozing van restwarmte instellen.
Verduurzaming van mobiliteit
Natuur en milieu
Natuur, milieu en mobiliteit staan bij PvdA in dezelfde paragraaf. Dit geeft al aan dat het natuur en milieu ook een belangrijke rol spelen bij het inrichten van infrastructuur en mobiliteit. PvdA is bijvoorbeeld tegen het verbreden van de A27. Verder wil de partij dat ook op het gebied van mobiliteit de vervuiler betaalt. Het gebruik moet zwaarder wegen bij de wegenbelasting, dus op basis van gereden kilometers. Vrachtverkeer moet ook zwaarder worden belast.
Elektrische en emissieloze auto’s
De Europese normen voor auto’s moeten worden aangescherpt, vindt de PvdA. In 2025 mogen alleen nog emissieloze auto’s, motoren, bromfietsen en scooters worden verkocht. Daarbij moet ook elektrisch rijden voor iedereen bereikbaar worden door hierin te investeren en fiscale regelingen te verbreden.
Openbaar vervoer, treinen en luchtvaart
PvdA wil flink gaan investeren in duurzaam, snel en betaalbaar openbaar vervoer. Regionale verbindingen moeten worden doorgetrokken en de internationale treinverbindingen verbeterd. Zo kan de trein een goed alternatief voor de auto of het vliegtuig worden. Als dit is gerealiseerd, worden meer vluchten binnen Europa geschrapt. Voor de luchtvaart geldt verder dat de PvdA de vrijstelling voor vliegtickets wil afschaffen, kerosinebelasting wil invoeren (samen met andere landen) en vindt dat er een CO2-plafond moet komen voor de luchtvaart.
Opvallend
“We verbieden reclames van de fossiele brandstofindustrie en reclames die mensen verleiden om onnodig veel fossiele brandstoffen te gebruiken.”
Klimaat in de verkiezingsprogramma’s – deel 2: PVV, GroenLinks en ChristenUnie onder de loep
Ook benieuwd welke plannen partijen hebben voor de fysieke leefomgeving, en wat ze beloven de komende vier jaar te gaan doen? Neem dan een kijkje op Omgevingsweb
