Hoe laat je een project lukken binnen de huidige stikstofwetgeving? Die vraag stond centraal tijdens de online kennissessie op donderdag 24 juli, georganiseerd door PONT | Omgeving en PONT | Klimaat, in samenwerking met kennispartner De essentie. Dat deze vraag voor projectontwikkelaars en vergunningverleners een heet hangijzer is, bleek uit de massale belangstelling: maar liefst 360 deelnemers logden ondanks de komkommertijd in.
Tijdens de kennissessie delen experts Ruud Broekman en Marieke van Helvoort van adviesbureau De essentie van gebiedsontwikkeling aan de hand van recente stikstofuitspraken en praktijkervaringen hun inzichten over stikstofdepositie, saldering, vergunningverleningen en ecologische beoordelingen. En wat dit betekent voor je project of gebiedsontwikkeling.
Het eerste deel van de webinar staat in het teken van de actuele situatie rondom stikstof. Broekman trapt af met een presentatie waarin hij de kern van de Nederlandse stikstofcrisis als volgt samenvat: ‘‘Een aantal Natura 2000-gebieden zijn stikstofgevoelig en veel van die natuurgebieden zijn overbelast. Iedere hoeveelheid éxtra stikstofneerslag, hoe klein ook, kan de natuur verslechteren”. Dat is volgens de Europese Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn en de Nederlandse Omgevingswet niet toegestaan. ‘‘Als je een project uitvoert, dan zul je dus moeten berekenen of de activiteit bijdraagt aan stikstofneerslag in stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden.” Het gevolg is dat Nederland op slot zit met schrijnende gevolgen voor de woningbouw, landbouw, energietransitie en natuur.
Vervolgens gaat Broekman dieper in op de juridische kaders aan de hand van drie recente stikstofuitspraken. Deze uitspraken werpen licht op de huidige spelregels voor projecten en vergunningverlening. De belangrijkste uitspraak is de salderingsuitspraak van 18 december 2024. Volgens Broekman heeft dit ‘‘een bommetje” gelegd onder projectontwikkeling, omdat intern salderen een natuurvergunning vereist, óók met terugwerkende kracht voor projecten waar dit is toegepast. ‘‘Die natuurvergunning wordt alleen nauwelijks meer verleend, omdat de natuur is overbelast.”
De 28 mei-uitspraak van de Algemene Raad van Bestuur hangt hiermee samen. Intern salderen is over het hele spectrum vergunningplichtig. ‘‘Stel, je wil een woonwijk bouwen op landbouwgrond die voorheen werd bemest. Eerder kon je redeneren dat de woonwijk netto tot minder stikstofdepositie leidt dan de landbouw en dus geen vergunning nodig heeft. Na 28 mei mag dat niet meer.”
Als derde uitspraak bespreekt Broekman het vonnis van de Rechtbank Oost-Brabant van 25 februari. Deze uitspraak benadrukt dat het gebruik van elektrisch materieel – zoals elektrische graafmachines – niet mag worden gebruikt om een natuurvergunning te omzeilen. Volgens de Rechtbank is elektrisch materieel nog geen standaardonderdeel in de bouw. Daardoor wordt het gezien als mitigerende maatregel om stikstofdepositie te beperken en mag zo’n maatregel pas in het vergunningtraject worden meegewogen. ‘‘Bedenk dus dat je alsnog een vergunningplicht te pakken hebt,” waarschuwt Broekman.
Na Broekmans presentatie volgt het interactieve tweede deel van de webinar. Hierin vragen deelnemers naar de essentiële aspecten van het vergunningentraject en de bredere stikstofproblematiek. Volgens Van Helvoort moet men overstappen naar het zogeheten ‘‘laten-lukkenkamp”, waar de nadruk ligt op hoe je een project wél mogelijk maakt binnen de geldende regelgeving. ‘‘Het allerbelangrijkste is kennis over het ‘if, what, then’-mechanisme,” benadrukt Marieke. ‘‘Het gaat erom wanneer je in het vergunningentraject komt, wat dat moment bepaalt en welke stappen je vervolgens moet zetten.”
Ook de ecologische beoordeling roept veel vragen op. Dit is een uitgebreid onderzoek dat bepaalt of stikstofdepositie van een project negatieve effecten heeft op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Broekman erkent dat hier veel onzekerheid over bestaat. ‘‘Er is namelijk geen harde grens in het ecologische oordeel. Het is niet zo dat je bij 0,1 mol goed zit en bij 0,2 mol ineens niet meer.” Volgens Broekman heerst er veel koudwatervrees in projecten waar een ecologische beoordeling aan te pas komt. ‘‘Men vreest dat projecten dan niet meer kunnen doorgaan. Die koudwatervrees is vaak onterecht en wordt gevoed door alarmerende mediaberichten. Er is best veel mogelijk, een goede ecologische beoordeling kan veel verder gaan dan je zou denken.”
Broekman en Van Helvoort willen projectontwikkelaars vooral op het hart drukken dat er – óndanks de steeds strakkere regels – nog best wat mogelijk is, maar dat je projecten wel pragmatisch moet aanvliegen. ‘‘Je kan niet aan alle vinkjes voldoen, dus denk vooraf goed na over welke oplossingsrichtingen je voor je project wil gebruiken,” waarschuwt Marieke. ‘‘Het alternatief is stilstand.” Broekman noemt de energietransitie als voorbeeld. ‘‘Die projecten zijn bedoeld om (stikstof)uitstoot te voorkomen, maar ze dreigen vast te lopen op wet- en regelgeving en een gebrek aan flexibiliteit.” De kennissessie laat zien dat er ondanks de complexe regelgeving wél ruimte is voor ontwikkeling, mits je het pragmatisch aanpakt. ‘‘Laat het lukken!” aldus Van Helvoort.
