Komende week staat in miljoenen woonkamers in Nederland een kerstboom te schitteren. Maar wat gebeurt er met deze bomen als het feest voorbij is? Jaarlijks worden er in Nederland 2,5 miljoen kerstbomen weggegooid. Steeds meer realiseren mensen, organisaties en gemeenten zich echter dat deze traditie wel gezellig, maar niet erg duurzaam is. In een tijd waarin men CO2 probeert te compenseren door het planten van bomen, er wordt afgesproken om ontbossing (pas) in 2030 te stoppen, en organisaties zoals MeerBomenNu met veel zweet en tranen 1 miljoen bomen planten, is deze traditie dringend aan vernieuwing toe. Gelukkig zijn er steeds meer projecten die nadenken over oplossingen om het neerzetten van een kerstboom op een duurzamere manier vorm te geven.
Terwijl in de meeste gemeenten afgedankte kerstbomen nog steeds bij het afval worden gezet, heeft de Gemeente Rotterdam al een circulaire bril opgezet. Samen met de provincie Zuid-Holland is de stad een actie begonnen om verspilling van kerstbomen tegen te gaan en kerstbomen een nieuw leven te geven. Rotterdammers kunnen hun boom inleveren bij de gemeente in ruil voor 50 cent. Deze bomen eindigen niet onnodig als reststroom op de composthoop of in de verbrandingsoven. Ze krijgen een nieuw leven.
Het was Marloes Arkesteijn, transitiemanager Groene Grondstoffen & Voedsel van de provincie Zuid-Holland, die contact zocht met Carolien van Eykelen van de gemeente Rotterdam. Zij is verantwoordelijk voor het circulair maken van organische stromen bij de gemeente. Arkesteijn hierover: “Omdat wij als provincie geen kerstbomen inzamelen, polste ik Carolien. Ze was direct enthousiast. Hoe bizar eigenlijk dat we een boom tien jaar laten groeien, omzagen, drie weken in ons huis zetten, en daarna als een wegwerpproduct afdanken, klaar voor verbranding?”
De ambitie van het Rijk, en daarmee ook provincies en gemeenten, is om in 2050 volledig circulair te zijn. Arkesteijn vertelt: “Dit is een omvangrijke en complexe opgave. Het hoogwaardig verwerken van groene reststromen tot nieuwe producten is een van onze aandachtsgebieden. Kerstbomen zijn hierbij, wat je noemt, laaghangend fruit. Na de jaarwisseling worden ze op straat gezet of ingeleverd. Daarna worden ze versnipperd of verwerkt tot compost. Hoe mooi zou het zijn als je er iets van kunt maken met meer waarde.” De ambitie is om de hele boom te gebruiken, vertelt van Eykelen: “Dus niet alleen het hout. Gaandeweg bleek dat je er dan niet bent met één partij. De een wil de naalden, de ander de stammen en de derde wil juist de takjes. Dat samenwerking in de keten belangrijk is wisten we al, maar hier ondervonden we het aan den lijve. In Rotterdam waren al circulaire initiatieven, zoals BeterBoompje, met wie we ook samenwerken.”
Uiteindelijk zijn er door middel van de ‘Kerstbomenchallenge’ vier ondernemers uitgekozen die de kerstbomen gaan verwerken. De takken en naalden worden door VanHier verwerkt tot plaatmateriaal dat gebruikt wordt voor postkaarten, kersthangers of materiaal voor interieurbouw of meubels, terwijl ondernemer Carolien Wanrooy van diezelfde takken en naalden een starterkit ontwikkelt waarmee je thuis oesterzwammen kan kweken. De stammen van de bomen worden door ONZE fabriek verwerkt tot kaartenhouders. Tot slot gebruikt Den Ouden Groep in samenwerking met Plennid een grote hoeveelheid kerstbomen om een natuurlijke bodemverbeteraar (soort 'potgrond' zonder veen) te maken, om de kringlopen naar de Rotterdamse bodem weer te sluiten. Daarnaast maken zij ook biobased-halffabricaten, die door andere ondernemers gebruikt kunnen worden om nieuwe producten van te maken.
De Kerstbomenchallenge wordt door een aantal ondernemers doorontwikkeld tot een breder concept met de naam Van Kerst naar Nieuw. Arkesteijn: “In de toekomst willen we natuurlijk het liefst dat alle kerstbomen hun weg vervolgen als duurzaam en circulair product. Het mooiste zou zijn als we de cirkel in de provincie en in de stad kunnen sluiten. Het is mooi dat we met deze challenge hiervoor de eerste aanzet hebben kunnen geven.”
Een andere manier om de kerstboom niet weg te hoeven gooien, is deze simpelweg weer te herplanten. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar er zijn verschillende initiatieven die dit faciliteren. Het bekendste voorbeeld hiervan is BeterBoompje. Frank Haagen en zijn zwager Alex de Graaf kwamen met dit initiatief omdat ze de verspilling van kerstbomen niet langer aan konden zien.
“Wij willen wegwerpbomen vervangen door échte kerstbomen die teruggeplant en hergebruikt kunnen worden.” Aldus Haagen. BeterBoompje biedt twee opties: een boom mét kluit en een boom zonder kluit. De kerstboom met kluit wordt na gebruik teruggeplant in de natuur. Voor iedere boom zonder kluit worden er twee nieuwe biologische herbruikbare kerstboomstekjes aangeplant in het Kerstbomenbos. De missie is duidelijk: “Wij willen het grootste herbruikbare kerstbomenbos van Nederland creëren.” Het begin is gemaakt. De eerste bomen zijn aangeplant in het BeterBoompje Kerstbomenbos in Leusden.
Vorig jaar werden er al 2.500 BeterBoompjes besteld. Dit jaar rekent het duo op minstens een verdubbeling. Frank en Alex zien om zich heen ook steeds meer lokale initiatieven ontstaan om kerst een stukje duurzamer te maken. Daarbij is BeterBoompje sinds dit jaar ook voor het eerst in Rotterdam te vinden. De Graaf: “In Rotterdam kun je dit jaar echt je steentje bijdragen door je BeterBoompje zonder kluit in te leveren bij een gemeentelijk inleverpunt. Niet alleen wordt er dan een mooi circulair product van gemaakt; wij planten er ook twee stekjes voor terug in het kerstbomenbos. Dubbel duurzaam dus!”
De inleveracties van Rotterdam en BeterBoompje zijn daarmee los van elkaar mooie voorbeelden, maar samen ook een voorbeeld van samenwerking tussen overheden en ondernemers in het opzetten van een duurzame en circulaire keten.
Vooralsnog lijkt de Gemeente Rotterdam de enige met een circulair initiatief met betrekking tot het inzamelen van kerstbomen. In Amsterdam is de duurzame optie bijvoorbeeld nog steeds dat de bomen tot compost worden verwerkt. En in de gemeente Utrecht gaan kerstbomen naar het afval. Om in 2050 circulair te kunnen zijn, zou het mooi zijn als andere gemeenten een voorbeeld gaan nemen aan initiatieven zoals dat in Rotterdam. Een goed voornemen voor kerst 2022?
Heeft uw gemeente ook een circulaire oplossing voor kerstbomen, of juist niet? Laat het weten in de reacties hieronder, of stuur een e-mail naar de Klimaatweb Redactie .
