Tijdens de VN-klimaatconferentie COP27, die op zondagochtend in Sharm el-Sheikh (Egypte) eindigde, heeft de Europese Commissie blijk gegeven van ambitie en flexibiliteit om de doelstelling om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden binnen bereik te houden. Na een moeilijke week van onderhandelingen heeft een sterke en verenigde Europese inspanning bijgedragen tot een zwaarbevochten akkoord om de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs levend te houden. Het bruggen bouwen van de EU heeft ook bijgedragen tot de invoering van evenwichtige nieuwe financieringsregelingen met een bredere basis aan donoren om kwetsbare gemeenschappen te helpen het hoofd te bieden aan verlies en schade als gevolg van klimaatverandering.
Wat mitigatie betreft, zijn de partijen overeengekomen dat een beperking van de opwarming van de aarde tot 1,5 °C een snelle, diepgaande en duurzame vermindering van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen vereist, die tegen 2030 met 43 % moet zijn verminderd ten opzichte van het niveau van 2019. Zij erkenden ook dat daarom in dit kritieke decennium versnelde actie vereist is, en herhaalden de oproep van het klimaatpact van Glasgow om nationaal bepaalde bijdragen (NDC's) zo nodig te actualiseren om uiterlijk eind 2023 in overeenstemming te zijn met de temperatuurdoelstelling van de Overeenkomst van Parijs. Zij bevestigden ook dat het klimaatpact van Glasgow als leidraad zal dienen voor een nieuw werkprogramma voor mitigatie om de partijen aan te moedigen hun doelstellingen en maatregelen op het gebied van nettonuluitstoot op elkaar af te stemmen.
Wat verlies en schade betreft, hebben de partijen besloten nieuwe financieringsregelingen vast te stellen voor bijstand aan ontwikkelingslanden die bijzonder kwetsbaar zijn voor de negatieve gevolgen van klimaatverandering. Dit omvat een nieuw fonds dat gericht is op het aanpakken van verlies en schade, hetgeen moet worden opgericht door een overgangscomité en zich ook zou buigen over de uitbreiding van de financieringsbronnen.
De definitieve COP27-resultaten van vandaag vormen een aanvulling op de vele bilaterale en multilaterale overeenkomsten die de Commissie de afgelopen twee weken heeft gesloten. Voorzitter Ursula von der Leyen nam aan het begin van de COP27 deel aan de top van de leiders en ondertekende partnerschappen met Kazachstan over grondstoffen, batterijen en hernieuwbare waterstof en met Namibië over duurzame grondstoffen en hernieuwbare waterstof, en presenteerde samen met de Egyptische president El-Sisi een strategisch partnerschap inzake hernieuwbare waterstof, dat werd ondertekend door uitvoerend vicevoorzitter Timmermans en commissaris Kadri Simson. Voorzitter Ursula von der Leyen lanceerde ook bosbouw- en klimaatpartnerschappen met Congo, Guyana, Mongolië, Zambia en Uganda. Het belang van de natuur voor de onderling verbonden klimaat- en biodiversiteitscrises zal ook een belangrijk aandachtspunt zijn van de komende COP15 over biodiversiteit, die in december in Montreal (Canada) plaatsvindt.
Tijdens een evenement om de balans op te maken van de wereldwijde methaanbelofte die de EU en de VS een jaar geleden hebben gelanceerd, toonde uitvoerend vicevoorzitter Timmermans zich ingenomen met de toenemende steun voor dit initiatief, dat nu door meer dan 150 landen wordt gesteund. Uitvoerend vicevoorzitter Timmermans kondigde ook een nieuw Team Europa-initiatief aan om meer dan 1 miljard EUR aan financiering te verstrekken om Afrika te helpen zich aan de klimaatverandering aan te passen. Tijdens de COP27 heeft de EU ook het investeringsplan voor een rechtvaardige energietransitie van Zuid-Afrika verwelkomd en goedgekeurd, en op de G20 op Bali werd een nieuw partnerschap voor een rechtvaardige energietransitie ondertekend met Indonesië.
Voorzitter Ursula von der Leyen zei over het resultaat van COP27: “COP27 heeft bevestigd dat de wereld de Overeenkomst van Parijs niet zal terugdraaien en vormt een belangrijke stap in de richting van klimaatrechtvaardigheid. De wetenschap is echter duidelijk dat er veel meer nodig is om de planeet leefbaar te houden. Even duidelijk is dat de EU een sleutelrol heeft gespeeld in Sharm el-Sheikh en haar binnenlandse en internationale klimaatactie niet zal afbouwen. Ik dank uitvoerend vicevoorzitter Timmermans en ons onderhandelingsteam dat zij 'dag en nacht hebben gewerkt om de moeizame gesprekken te deblokkeren en te voorkomen dat het UNFCCC-proces, wat kritiek zal blijven, wordt afgebroken. Ons onderhandelingsteam kon vertrouwen opbouwen met onze partners over de hele wereld, door voet bij stuk te houden op het gebied van mitigatie en door flexibiliteit te tonen bij de financiering van verlies en schade als gevolg van klimaatverandering.”
Gedurende de conferentie organiseerde de Commissie meer dan 125 nevenevenementen in het EU-paviljoen in Sharm el-Sheikh en online over kwesties als biodiversiteitsbescherming en natuurherstel, energiezekerheid en de groene transitie, duurzame financiering, voedsel- en waterzekerheid, en onderzoek en innovatie. Deze omvatten een gepassioneerde dialoog tussen uitvoerend vicevoorzitter Timmermans en jongerenvertegenwoordigers uit de hele wereld.
In de Overeenkomst van Parijs van 2015 hebben 194 landen afgesproken nationaal bepaalde bijdragen (NDC's) – oftewel hun individuele emissiereductiedoelstellingen – in te dienen. Collectief moeten deze NDC's ertoe bijdragen dat de gemiddelde wereldwijde temperatuurstijging tegen het einde van de eeuw onder 2 °C blijft, en zo dicht mogelijk bij 1,5 °C. In de verslagen van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC) van de VN uit 2022 wordt gewaarschuwd dat de wereld de komende twee decennia het niveau van 1,5 °C reeds zal bereiken en dat alleen de meest drastische verminderingen van de koolstofuitstoot een milieuramp zouden helpen voorkomen. Deze temperatuurstijging zou uiterst schadelijke gevolgen hebben die een existentiële uitdaging vormen.
De Europese Unie loopt wereldwijd voorop wat klimaatactie betreft: sinds 1990 zijn de broeikasgasemissies in de EU al met meer dan een kwart verminderd, terwijl de economie van de EU met meer dan 60 % is gegroeid. Met de Europese Green Deal, die in december 2019 werd gepresenteerd, heeft de EU haar klimaatambitie verder aangescherpt met de toezegging om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn. Deze doelstelling is met de vaststelling en inwerkingtreding van de Europese klimaatwet in juli 2021 juridisch bindend geworden. In de klimaatwet is ook een tussentijdse doelstelling vastgelegd, namelijk om de netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met minstens 55 % te verlagen ten opzichte van 1990. Deze doelstelling voor 2030 is in december 2020 aan het UNFCCC meegedeeld als de nationaal bepaalde bijdrage van de EU in het kader van de Overeenkomst van Parijs. In 2021 heeft de EU een pakket voorstellen ingediend om ervoor te zorgen dat haar beleid op het gebied van klimaat, energie, landgebruik, vervoer en belastingen zal helpen de netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met minstens 55 % te verlagen. De EU zal haar nationaal bepaalde bijdrage zo spoedig mogelijk na de goedkeuring van deze voorstellen navenant actualiseren.
Klimaatfinanciering is van cruciaal belang om kwetsbare gemeenschappen te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering en om een duurzame economische groei te ondersteunen. De ontwikkelde landen hebben toegezegd om van 2020 tot en met 2025 elk jaar in totaal 100 miljard dollar aan internationale klimaatfinanciering vrij te maken om de meest kwetsbare landen en de kleine eilandstaten te helpen, met name bij hun mitigatie- en aanpassingsmaatregelen. De bijdrage van de EU is met een bijdrage van ongeveer een kwart van het streefbedrag de grootste donor.
