De Europese Commissie heeft vandaag twee nieuwe verordeningen voorgesteld om gefluoreerde broeikasgassen (F-gassen) en ozonafbrekende stoffen (ODS — ozone depleting substances) strenger te controleren. De goedkeuring van deze verordeningen zou een belangrijke stap zijn om de wereldwijde temperatuurstijging overeenkomstig de Overeenkomst van Parijs te beperken. Het voorstel over F-gassen zal er ook toe bijdragen de emissies tegen 2030 met minstens 55 % terug te dringen en Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Beide voorstellen samen zouden de broeikasgasemissies van de EU tegen 2050 met in totaal 490 Mt (CO2-equivalent) kunnen verminderen. Ter vergelijking: dit is iets meer dan de totale broeikasgasemissies van Frankrijk in 2019.
Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter voor de Europese Green Deal: “De Europese Unie heeft al tientallen jaren het meest ambitieuze beleid ter wereld voor gefluoreerde gassen en ozonafbrekende stoffen. Hoewel de huidige wetgeving succesvol is, laat de wetenschap zien dat het dringend nodig is om nu nog meer en sneller actie te ondernemen. Door klimaatvriendelijke technologieën breder beschikbaar te maken helpen we de EU-klimaatdoelstellingen voor de lange termijn verwezenlijken en moedigen we ook landen buiten Europa aan hun emissies van F-gassen en gebruik van ozonafbrekende stoffen te verminderen.”
F-gassen en ODS zijn zeer krachtige, door de mens veroorzaakte broeikasgassen die bijdragen aan de opwarming van de aarde wanneer ze in de atmosfeer worden uitgestoten, en zijn vaak duizenden malen sterker dan koolstofdioxide (CO2). ODS beschadigen de ozonlaag die de aarde beschermt tegen de gevaarlijke ultraviolette straling van de zon. Beide groepen stoffen hebben (of hadden) praktische toepassingen in het dagelijks leven, bijvoorbeeld voor koeling, klimaatregeling, isolatie, brandbeveiliging en elektriciteitsleidingen en als drijfgassen voor aërosolen. Het gebruik en de emissies van deze gassen zijn door de bestaande EU-wetgeving al sterk verminderd, maar de vandaag voorgestelde verordeningen zullen de emissies nog verder terugdringen en stimuleren het gebruik van klimaatvriendelijke alternatieven.
F-gassen zijn momenteel verantwoordelijk voor 2,5 % van de totale broeikasgasemissies in de EU. Het voorstel met aangescherpte regels voor F-gassen zal tegen 2030 het equivalent of 40 miljoen ton kooldioxide (CO2)-emissies besparen — meer dan de vermindering die bij de huidige wetgeving wordt verwacht — en zal tegen 2050 nog eens 310 miljoen ton CO2-equivalent besparen.
Ambitieuzere doelen: Met het voorstel zou het quotasysteem voor fluorkoolwaterstoffen (de uitfasering van HFK's) worden aangescherpt en de potentiële klimaateffecten van nieuwe HFK's die op de EU-markt komen, tussen 2015 en 2050 met 98 % worden verminderd. Ook betekent het dat er nieuwe beperkingen worden ingevoerd om ervoor te zorgen dat F-gassen alleen in nieuwe apparaten worden gebruikt als er geen geschikte alternatieven beschikbaar zijn. Zo zal SF6, het krachtigste broeikasgas, tegen 2031 worden uitgefaseerd in alle nieuwe apparaten voor elektrische transmissie (“schakelinrichtingen”).
Betere handhaving en uitvoering: Het voorstel zou het gemakkelijker maken voor de douane- en toezichthoudende autoriteiten om in- en uitvoer te controleren en de handel in illegale F-gassen en apparatuur te bestrijden. Bovendien worden de sancties strenger en meer gestandaardiseerd. Het quotasysteem zal worden beperkt tot echte gashandelaars met behulp van strengere registratieregels en invoering van een vaste quotumprijs. Er zouden in Europa meer ingenieurs komen met de nodige kwalificaties om met klimaatvriendelijke apparatuur om te gaan. De lidstaten zouden er namelijk voor moeten zorgen dat hun certificerings- en opleidingsprogramma's ook betrekking hebben op klimaatvriendelijke technologieën om het gebruik van F-gassen te vervangen of te verminderen.
Uitgebreidere monitoring: De monitoring zou een breder scala aan stoffen en activiteiten omvatten en er zouden betere procedures komen voor het rapporteren en verifiëren van de gegevens.
Toezicht op de naleving van het Protocol van Montreal: Het voorstel over F-gassen zou betekenen dat bepaalde vrijstellingen worden afgeschaft en dat HFK's in de EU volledig overeenkomstig het Protocol van Montreal worden uitgefaseerd.
Door nieuwe maatregelen in te voeren voor producten waarin ODS in het verleden legaal werden gebruikt, wil de EU het equivalent van 180 miljoen ton CO2 en 32 000 ton ozonafbrekend vermogen (ODP) tegen 2050 voorkomen.
Ambitieuzere doelen: De meeste extra emissiereducties zouden worden bereikt door te eisen dat ODS bij de renovatie of sloop van gebouwen worden teruggewonnen uit isolatieschuim of worden vernietigd.
Stroomlijning: De industrie en de autoriteiten zouden profiteren van kostenbesparingen als gevolg van modernisering van het vergunningenstelsel en afschaffing van verouderde quota- en registratievereisten.
Betere handhaving en uitvoering: Er zouden maatregelen ter bestrijding van illegale activiteiten worden geïntroduceerd die vergelijkbaar zijn met die welke in de verordening betreffende F-gassen worden voorgesteld. De rapportage zou betrekking krijgen op meer stoffen en activiteiten om een beter inzicht te geven in de resterende handel in ODS, ODS-emissies en eventuele toekomstige risico's.
Het Protocol van Montreal bij het Verdrag van Wenen betreffende stoffen die de ozonlaag afbreken, is in 1987 aangenomen en stelt een wereldwijd tijdschema vast voor de uitfasering van de productie en het verbruik van bijna honderd ozonafbrekende stoffen. De EU en haar lidstaten zijn partij bij het protocol en hebben de verschillende groepen ODS volgens schema uitgefaseerd.
In 2016 hebben de partijen bij het Protocol van Montreal ook besloten een groep F-gassen — fluorkoolwaterstoffen — te reguleren, ook al zijn dat geen ozonafbrekende stoffen. Deze zogeheten wijziging van Kigali werd ingegeven door ernstige bezorgdheid over het sterk toenemende gebruik van fluorkoolwaterstoffen en de gevolgen daarvan voor het klimaat.
De EU heeft doeltreffende wetgeving ingevoerd. De huidige ODS verordening (EG) nr. 1005/2009 verbiedt in het algemeen de productie en het gebruik van en de handel in ODS, met uitzondering van een aantal gespecificeerde toepassingen. Veel ODS zijn al jaren vóór het in het Protocol van Montreal overeengekomen algemene schema in de Unie uitgefaseerd. De ODS-verordening gaat ook verder dan het protocol in de zin dat zij de handel in en het gebruik van producten en apparaten met ODS beperkt.
De huidige Verordening (EU) nr. 517/2014 betreffende F-gassen heeft tot doel de emissies van gefluoreerde broeikasgassen te verminderen en een wereldwijde overeenkomst voor de uitfasering van fluorkoolwaterstoffen te bevorderen; deze werd in 2019 met de wijziging van Kigali van het Protocol van Montreal werd aangenomen. De F-gassen vervingen doorgaans de ODS toen deze werden verboden.
