In 2025 implementeert de Rijksoverheid de Europese richtlijn voor fysieke weerbaarheid van vitale infrastructuur, de Wet weerbare kritieke infrastructuur (Wwke). De wet is bedoeld om kritieke entiteiten weerbaarder te maken tegen fysieke dreigingen zoals (terroristische) misdrijven en sabotage, maar ook tegen de ernstige gevolgen van klimaatverandering.
Is Nederland voorbereid op klimaatverandering? “Het bewustzijn groeit”, zegt Eric Delhez, Leading Professional Asset Management bij Royal HaskoningDHV.
Steeds vaker vormen klimaatextremen een bedreiging voor onze samenleving. Daarom moeten kritieke sectoren, zoals de drinkwater-, afvalwater-, energie- en transportsector, hun assetportfolio's op weerbaarheid toetsen. Voorbeelden hiervan zijn infrastructuurnetwerken, watersystemen of vastgoedportfolio’s. Het uitvallen van assets in deze sectoren kan namelijk grote gevolgen hebben voor de maatschappij.
De Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke) is de Nederlandse invulling van de Europese CER-richtlijn. Om de levering van essentiële diensten binnen alle lidstaten te borgen, zoals energie, transport, het bankwezen, infrastructuur en de distributie van levensmiddelen. Allemaal zaken die gegarandeerd moeten zijn in een veilig Nederland.
“Er komt meer en vaker extreem weer op ons af”, zegt Juliette Eulderink, adviseur klimaatadaptatie bij Royal HaskoningDHV. Is Nederland goed voorbereid op het klimaat van de toekomst? Voorbeelden waaruit blijkt dat er nog werk te doen is, zijn er genoeg, zegt Eulderink. “De recent ondergelopen A1 is een goed voorbeeld.”
Eind juli haalde deze snelweg het nieuws doordat hevige regenbuien zorgden voor een ondergelopen snelweg. Het onderzoek loopt nog, dus meer dan speculeren kan nu niet. Auto’s liepen vast in het water en moesten weggevoerd worden. Als de nieuwe wet straks van kracht is, dan schrijft deze voor dat er beoordeeld moet worden of de verstoring van zo’n belangrijke weg leidt tot maatschappelijke ontwrichting. Je moet daarbij kijken naar de impact op vitale waarden, zoals de economie en veiligheid.
Een extremer voorbeeld is de overstroming in Limburg in 2021. De waterschade liep in de honderden miljoenen. “Daar ontstond discussie over wat verzekerd was en wat niet”, zegt Eulderink. “Hoewel de schade grotendeels vergoed werd, pleitte het verzekeringswezen om meer te doen aan adaptieve maatregelen om toekomstige schade te voorkomen.”
Waarom moet er vaak eerst iets ernstigs gebeuren voordat organisaties acties ondernemen? Volgens Delhez komt dat onder meer doordat de focus van organisaties meestal op de hectiek van alledag ligt. “Het managen van een assetportfolio vraagt, naast de dagelijkse operatie, ook bewustzijn en aandacht voor toekomstscenario's en bijbehorende risico's en kansen. Tegelijkertijd ontbreekt vaak de specifieke kennis of capaciteit om dergelijke risico-analyses te doen en op basis daarvan waardegedreven afwegingen te maken over de te treffen maatregelen.”
Toch gloort er, mede door de invoering van de Wwke, hoop, zegt Eulderink. “Het bewustzijn groeit bij organisaties. We zien dat fysieke dreigingen ook ons aangaan – het niets doen levert ons nu al financiële en maatschappelijke schade op. Organisaties willen maatregelen nemen om de risico's vanuit het veranderende klimaat te minimaliseren. De Wwke helpt organisaties zich bewuster te worden van de gevolgen van klimaatrisico’s.
Deze maatregelen kunnen per organisatie en situatie verschillen, zegt Eulderink. “Denk bijvoorbeeld aan het verhogen van drempels of plaatsen van schotten of tijdelijke keringen in kritische gebouwen, of het aanbrengen van additionele ventilatie of koeling in kritische installatieruimtes.” Maar ook het verplaatsen van kritieke apparatuur in ziekenhuizen. “Vaak zie je dat zorginstellingen hun stroomgeneratoren in de kelder hebben staan. Bij een overstroming loopt de kelder vaak als eerste onder en zit een ziekenhuis mogelijk zonder stroom.”
Het ziekenhuis in Doetinchem kondigde begin september het rampenplan af vanwege noodweer; het water stroomde er naar binnen en de ingang van de spoedeisende hulp was met zandzakken afgezet. Risico’s werden snel duidelijk: patiënten werden tijdelijk doorverwezen naar ziekenhuizen in de buurt en ruimtes moesten gedesinfecteerd worden.
De impact van een klimaatgebeurtenis kan groot zijn. Echter hoeft de oplossing soms helemaal niet ingewikkeld te zijn, zegt Delhez. “Het is de kunst om erachter te komen waar kwetsbaarheden zitten.” Royal HaskoningDHV past bijvoorbeeld voor klimaatdreigingen een stappenplan toe. “Begrijpen wat klimaatverandering teweeg kan brengen is belangrijk”, zegt Delhez. “Kwetsbaarheden identificeren we door klimaatrisico’s met de assets te verbinden. Daarbij staat de impact van het uitvallen van assets op de organisatie en maatschappij centraal.”
Met die bevindingen creëert het ingenieursbureau een overzicht van de kritieke kwetsbare locaties. “Dit helpt organisaties bij het prioriteren van maatregelen, om zo gericht te kunnen investeren”, zegt Eulderink. “Tot slot is het monitoren en evalueren van de assets cruciaal om de prestaties op peil te houden en incidenten zoveel mogelijk te voorkomen. Organisaties hebben hulp nodig met de juiste monitoringstrategieën, zodat hun assets bestand blijven tegen klimaatverandering. Maar we moeten ook integraal naar het systeem gaan kijken en betere keuzes maken voor de toekomst. Bijvoorbeeld ten aanzien van de locaties van kritieke assets. Het doel? Samen met de overheid en de sectoren de samenleving weerbaarder maken.”
