In 2013 is met het sluiten van het Natuurpact het Nederlandse natuurbeleid in grote mate van het Rijk naar de provincies gedecentraliseerd. Hierbij werd afgesproken om binnen het Natuurnetwerk Nederland voor 2027 80.000 ha nieuwe natuur te realiseren. Maar ook buiten het NNN ondernemen de provincies van alles om de biodiversiteit te versterken. Voor de derde Lerende Evaluatie van het Natuurpact hebben onderzoekers van Wageningen Environmental Research beleidsstrategieën geïnventariseerd die provincies buiten het Natuurnetwerk toepassen om biodiversiteit te bevorderen.
Op het verzoek van het Rijk en de provincies is een lerende evaluatie uitgevoerd van tien jaar Natuurpact. Een van de onderwerpen in deze derde Lerende Evaluatie van het Natuurpact (LEN) is versterking van biodiversiteit buiten het Natuurnetwerk Nederland (NNN), o.a. ten behoeve van het NNN. Dit kan plaatsvinden in overgangszones rond het NNN, maar ook breder in het landelijk gebied. Voor dit onderzoek is gekeken welk provinciaal beleid er is voor groenblauwe verbindingen, landschap, bos en overgangszones rond het NNN.
Provincies hebben beleid voor twee soorten groenblauwe verbindingen: verbindingen vanuit de natuuropgave en groenblauwe dooradering in het landelijk gebied. Het doel van verbindingen vanuit de natuuropgave is primair het verbinden natuurgebieden van het NNN, het voorkomen van versnippering en het verbeteren van de verbinding van natuurgebieden naar het landelijk gebied voor soorten. Bij groenblauwe dooradering gaat het om aanleg, herstel en behoud van kleinere verbindingen en landschapselementen in het (agrarisch) cultuurlandschap, en lijnen in het landschap (bermen, sloten, dijken, wegen).
Alle provincies hebben via kwaliteitsgidsen in beeld gebracht welke landschappen voorkomen in hun provincie en welke kwaliteiten ze willen beschermen en versterken. Natuurwaarden zijn regelmatig onderdeel van de te beschermen waarden. Ook hebben alle provincies een bossenstrategie of bredere bomen- of houtstrategieën en uitvoeringsprogramma’s vastgesteld, waarin ze het beleid voor bos en/of bomen uiteenzetten. Ze streven naar het vergroten van het bosareaal en het verhogen van de vitaliteit van het bos door het versterken van de biodiversiteit.
Overgangszones zijn gebieden die grenzen aan natuur (zowel Natura 2000 als NNN), waar de harde grens tussen deze natuur en andere gebruiksfuncties vloeiender wordt gemaakt door verandering van de gebruiksfuncties in deze gebieden, met de bedoeling om natuurdoelen en soms andere beleidsdoelen te realiseren. De meeste provincies ontwikkelen (nog) geen expliciet beleid voor overgangszones waarmee ze actief sturen op het realiseren van natuurdoelen.
Conclusie uit het onderzoek is dat de verschillende vormen van beleid inderdaad bijdragen aan biodiversiteit buiten het NNN, en ook aan versterking van het NNN. Er zijn echter wel kanttekeningen te plaatsen. Zo is het beleid niet altijd gekoppeld aan doelsoorten van het NNN; er wordt vooral bijgedragen aan de basiskwaliteit van natuur en aan verbetering van milieuomstandigheden. Provincies sturen op veel manieren. Ze maken vaak gebruik van aanpalend en faciliterend beleid. Daarbij lopen ze vaak tegen vrijblijvendheid en een gebrek aan middelen aan. Aan de andere kant is meekoppelen van biodiversiteit aan inspanningen van andere partijen en andere opgaven, zoals landschap, water, verstedelijking en klimaatverandering, kansrijk, mits het goed wordt verankerd. De inzet op expliciete overgangszones gebeurt nog maar sinds kort en niet in alle provincies. Wel ontstaan er overgangsgebieden als uitkomst van lopend beleid of gebiedsprocessen rond natuurgebieden. De vraag is nog of overgangsgebieden voldoen als ruimtelijk sturingsinstrument en op welke wijze ze kunnen worden gerealiseerd of geborgd.
Provinciale beleidsstrategieën buiten het Natuurnetwerk voor het bevorderen van biodiversiteit
