De energietransitie lijkt ten onder te gaan aan haar eigen succes. Nederland is nu wereldwijd koploper in het aantal zonnepanelen op daken van huishoudens. Ook hebben veel mensen tijdens de afgelopen energiecrisis massaal geïnvesteerd in warmtepompen en elektrisch laden van auto’s. En de opgaven rondom woningbouw, verduurzaming van bedrijven en elektrische mobiliteit gaan steeds sneller. Dit vraagt niet alleen om meer ruimte in de fysieke leefomgeving voor al deze ontwikkelingen, maar ook meer ruimte op het elektriciteitsnet.
Niet alles kan tegelijk. De infrastructuur die we al tientallen jaren gebruiken kan de enorme versnelling van de energietransitie niet meer aan. De netbeheerders werken keihard om meer infrastructuur te realiseren. Maar de transitie naar een duurzaam energiesysteem vraagt ook om anders te kijken naar het optimaal gebruik van het huidige energiesysteem.
Anders kijken begint met het inzichtelijk maken van de uitdaging. Hoe hard gaat de elektriciteitsvraag groeien? In welke sectoren gaat deze groei het hardst? En op welke locaties worden deze ontwikkelingen verwacht? Het verkrijgen van inzicht in deze vragen, vraagt van ons om meer vooruit te kijken en uit te zoomen van de waan van de dag. Hiermee krijgen we meer grip op de huidige netcongestiesituatie én geeft het zicht op toekomstige ontwikkelingen om te voorkomen dat we in 2030 weer een capaciteitsprobleem hebben.
De informatie voor dit inzicht ligt voornamelijk bij gemeenten. Zij zijn het aanspreekpunt waar bijna alle ontwikkelingen terechtkomen als het gaat om woningbouw, uitbreiding van bedrijventerreinen, aanleg van publieke laadpalen voor personenvervoer en logistiek en realiseren van duurzame opwekprojecten. Lokale overheden zijn hier al volop mee bezig in trajecten als de Regionale Energiestrategie (duurzame opwek en warmte), Regionale Agenda Laadinfrastructuur (duurzame mobiliteit), de Cluster Energiestrategie (verduurzaming industrie) en Woondeals en verstedelijkingsstrategieën (woningbouw). Al deze ontwikkelingen concurreren om dezelfde capaciteit op het elektriciteitsnet. De informatie ligt nu nog vooral sectoraal binnen één beleidsafdeling. De uitwisseling tussen sectoren, integraal kijken, is essentieel om een volledig beeld te vormen. Daarom zijn nieuwe samenwerkingen nodig binnen gemeenten en ook tussen gemeenten en andere relevante stakeholders, zoals netbeheerders, provincie, branchevereniging en industriële grootverbruikers. Het energienet stopt niet bij gemeentegrenzen en vraagt om bovenlokale en regionale samenwerking.
De aanpak van integraal programmeren is heel geschikt om regionaal deze benodigde inzichten te verkrijgen. In een regionaal proces komen gemeenten, netbeheerder en regionale organisaties samen om kennis en informatie uit te wisselen over ontwikkelingen tot 2030 en verder. Deze ontwikkelingen neemt de netbeheerder mee in de prognoses van de vraagontwikkeling en bepaalt de impact hiervan op de elektriciteitsnetten. Vervolgens denken alle partijen in een volgende stap in een gezamenlijke dialoog na over slimme keuzes en slimme oplossingen om deze impact te verkleinen. Bijvoorbeeld door duurzame opwek te koppelen aan grote energievragers of energiehubs en laadpleinen voor elektrisch logistiek en personenvervoer.
