Bussum, eind maart. Sneeuwbuien en gladheid teisteren die avond het land. Het weerhoudt Marjan Minnesma er niet van om, samen met haar buurvrouw, vanuit de Beemster naar Bussum af te reizen voor een lezing met de titel ‘Opschalen en opschieten’. Wie haar een beetje kent, zal niet verbaasd zijn. Minnesma, vooral bekend vanwege de klimaatzaken die zij tegen de Staat heeft gevoerd met haar stichting Urgenda, heeft een indrukwekkende staat van dienst. Ze benadrukt dat ze als bedrijfskundige en ondernemer graag denkt in oplossingen. Het woord ondernemerschap zal dan ook vaak vallen die avond.
Met haar initiatieven voor een versnelde transitie naar een energieneutrale samenleving loopt zij voor de troepen uit. Ze laat graag zien dat wat iedereen voor onmogelijk houdt, wél mogelijk is. Als je maar een beetje helpt om het proces in beweging te krijgen. Is een oplossing eenmaal omarmd door een voldoende grote groep om levensvatbaar en rendabel te zijn, dan gaat Minnesma weer verder met een nieuw probleem dat opgelost moet worden. De klimaatzaken zijn maar een klein deel van alle dingen die ze met haar stichting (of ‘organisatie’, zoals ze het zelf steevast noemt) bereikt heeft, maar wellicht wel de meest invloedrijke.
Haar lezing geeft een goed beeld van al haar activiteiten en ideeën. Ze begint met een vraag aan het publiek. Dezelfde vraag die ze een aantal jaar ervoor aan Mark Rutte gesteld heeft in een één op één gesprek in het Torentje. “Van alle CO2 uitstoot die er sinds het begin van het gebruik van olie, kolen en gas in de wereld is geweest, hoeveel procent daarvan is tijdens jouw leven geweest, denk je?” Minnesma en Rutte schelen een paar maanden in leeftijd, dus deze rekensom had Minnesma al vaker voor zichzelf gemaakt. Mark Rutte dacht even na en gokte op 30%. Hij had geen idee. Het werkelijke getal ligt op bijna 80%.
Een indrukwekkend percentage dat laat zien hoe snel de mondiale uitstoot van CO2 de laatste decennia is toegenomen. Dit betekent volgens Minnesma dat de generatie waartoe zij en Rutte behoren, ook de verantwoordelijkheid moet voelen om het probleem op te lossen. “We kunnen gewoonweg de rekening niet bij onze kinderen en kleinkinderen neerleggen. Dat is immoreel”. Er waren meerdere gesprekken en een manifest voor nodig om Rutte enigszins op hetzelfde spoor te krijgen. Minnesma maakt zich dan ook zorgen over het onvermogen van de politiek om problemen snel op te lossen. De politiek lijkt meer bezig met het winnen en behouden van kiezers dan met daadkracht om grote problemen op te lossen en gemaakte fouten te herstellen.
In een uitgebreid betoog laat zij zien wat de ernst van de situatie is. Zelfs als we het gestelde doel van 0% CO2 emissie in 2050 halen, dan leggen we alsnog een enorme rekening bij toekomstige generaties. In de wetenschappelijke modellen wordt namelijk uitgegaan van een gigantische negatieve CO2 emissie in de jaren ná 2050. Er wordt dus van de generaties die vanaf 2050 aan de macht zijn, verwacht dat zij met ingenieuze oplossingen komen om bakken met CO2 uit de atmosfeer te halen. Alleen dan is de maximale temperatuurstijging van 1,5 graden Celsius eind deze eeuw haalbaar. Zeker wanneer we nog lange tijd, zoals nu het geval is, elk jaar meer CO2 uitstoten in plaats van minder (het coronajaar 2020 daarbuiten gelaten).
Illustrative pathway consistent with the Paris Agreement’s ‘’well below 2°C’’ Bron: Cicero, Fast & slow climate mitigation
Veel mensen weten niet dat 0% in 2050 onvoldoende is en ook Mark Rutte was vóór zijn gesprek met Minnesma hier niet van op de hoogte. Minnesma heeft hem verboden nog langer hardop te zeggen ‘rustig aan, we hebben nog 30 jaar de tijd’. Of het indruk heeft gemaakt weet ze niet, maar sindsdien heeft ze het hem in ieder geval niet meer horen zeggen.
Al met al geen boodschap vol vrolijkheid. Toch is Minnesma hoopvol gestemd. Ze denkt zelfs dat het mogelijk is om vóór 2030 naar bijna 0% CO2 uitstoot te gaan, dus in de tijdspanne dat haar eigen generatie nog aan het roer staat. De technologische ontwikkelingen gaan snel, bijna exponentieel, en dat biedt veel mogelijkheden. Maar we moeten het wel écht willen. Ze somt een reeks oplossingen op die Urgenda de afgelopen jaren samen met wetenschappers en andere initiatiefnemers uitgedacht én in de markt gezet heeft. Zo haalden ze al in een heel vroeg stadium zonnepanelen en elektrische auto’s naar Nederland en stimuleerden ze boeren om over te gaan op kruidenrijk grasland. Vaak was daar een flinke lobby en voorinvestering voor nodig, die via crowdfunding of vanuit Urgenda gefinancierd werd. Net zo lang tot het initiatief rendabel genoeg was en anderen het omarmden en overnamen. Het zou mooi zijn wanneer de nationale politiek deze stimulerende rol meer zou overnemen vindt Minnesma.
Na de lezing worden er vragen gesteld vanuit het publiek. Veel daarvan gaan over de politiek. Minnesma geeft aan dat het belangrijk blijft dat er tegen de politiek aangeduwd wordt, er zijn namelijk nog te veel krachten die het belang van een snelle verandering niet (willen) inzien. Maar ook hier is zij hoopvol gestemd; ze ziet wel degelijk verschil tussen het huidige kabinet en de vorige kabinetten. En er is voor het eerst een enorm budget beschikbaar. De tijdgeest is in ieder geval veranderd, mede doordat de effecten van klimaatverandering steeds duidelijker zichtbaar zijn.
Op de vraag wat volgens haar het meeste effect heeft gehad, de klimaatzaken of de één op één gesprekken in het torentje, antwoordt ze dat ze lang te aardig is geweest waardoor ze genegeerd werd door Den Haag. Er waren klimaatzaken voor nodig om haar verhaal te kunnen doen bij Rutte. Maar het muntje viel in de gesprekken, waarbij ze Rutte direct in de ogen kon kijken en de kans kreeg om goed uit te leggen hoe het nou écht zit, daar is ze wel van overtuigd.
